Skip to main content

Twijfels in vijf soorten en maten

Vandaag schrijft Renco over twijfels in vijf soorten en maten. Inspiratie komt uit het boek ‘Making sense of God’ van Tim Keller.

Het is zeker niet de eerste keer dat ik over twijfel schrijf hier op geloofsvoer. ‘Wat als God helemaal niet bestaat?‘ schreef ik in 2017. Daarop kwamen maar liefst drie reactie (één, twee en drie). Een jaar later ergerde ik me aan de impuls twijfelaars te organiseren. Je kunt je af vragen of het woord twijfelen wel zo goed past. Ik ben het wel normaler gaan vinden, met dank aan de boeken van Thomás Halík. Vandaag meer over een boek van Tim Keller.

Making Sense of God

Tim Keller zal voor velen een bekende naam zijn. Hij schreef talloze boeken, waaronder in 2016 het boek ‘Making Sense of God‘. Met als veelzeggende ondertitel ‘An Invitation to the Skeptical’. Nu zie ik mijzelf niet als een sceptisch gelovige, áls zoiets al kan bestaan. Maar eerdere boeken van Keller bevielen ook goed dus waarom niet.

Keller schrijft treffend over (geloofs)overtuigingen die veelal onder twijfel schuilgaan. Je kan oprecht twijfelen aan je getwijfel. Dan lijkt een beetje op wat ik in de inleiding probeer te zeggen: ik ben twijfelen normaler gaan vinden alhoewel ik nog steeds blij ben met het woord.

“Het roept iets op. Een grens, een houvast waarlangs allicht opnieuw te bepalen is wat het betekent om te geloven in God. En dat is wat anders dan twijfelen.”

Uit de blog: Twijfelaars organiseren

Vijf soorten

Op een zeker moment geeft Keller een pakkende ‘samenvatting’ van veelgehoorde bronnen van twijfel zijn die mensen doen stoppen geloven in God. Nou, dat is wel een ‘feest’ van herkenning. Het relativeert je eigen twijfel direct omdat je netjes in pas lijkt te lopen met vele anderen. Je twijfel is dus allereerste al niet zo existentieel als ‘ie soms aanvoelt.

“The first cause that plants the initial seed of doubt varies from person to person. However, some of the common reasons include: meeting a real atheist and finding that they are not the immoral, unhappy misanthropes the believer has been led to expect; witnessing a good and faithful fellow believer suffer horribly seemingly for no reason; witnessing institutionalized corruption or hypocrisy in the believer’s religious hierarchy; realizing the basic unfairness of the doctrines of Hell and salvation; or finding an unanswerable contradiction or error in the believer’s scriptures of choice.”

Lees deze blog waarnaar Keller verwijst in voetnoot 26

Hieronder werk ik bovenstaande redenen voor twijfels kort uit. Naast vijf soorten twijfel heb je natuurlijk ook meerdere maten. De twijfel kan sluimeren, tijdelijk of langdurig afwezig zijn of je volop bij de strot grijpen. Ik kan ook het boek ‘Finding God in the Waves’ aanraden in deze context. Chronisch afwezige twijfel lijkt me echter niet goed.

Een ontmoeting met een echte atheïst die geen immorele, ongelukkige hater van de mensheid is.

Hieronder zit het impliciete geloof dat religieuze mensen gered worden door God vanwege hun goedheid en moraliteit. Andersom geredeneerd zal de atheïst dan dus slecht en immoreel moeten zijn. Maar zodra je leert dat God ons redt door zijn genade, en dus niet vanwege onze onfeilbare goedheid o.i.d., weet je ook dat het zijn van een (a)theïst weinig te maken heeft met een (im)moreel en (on)gelukkig leven. Een atheïst kan dus een veel beter mensen zijn dan een christen.

Getuige zijn van een goede en gelovige christen die vreselijk lijdt zonder goede reden.

Check ook de twee blogs ‘Waarom doet God niets?’ deel 1 en deel 2. Hieronder zit het impliciete geloof dat wanneer we als mensen niet kunnen beredeneren wat voor God een geldige reden zou moeten zijn tot (niet) ingrijpen, dat die er dan ook niet is. Laatst discussieerde ik met iemand over de reden die God had om mensen te maken. Die kon ze gewoonweg niet bedenken in de context van al het lijden, en daarmee werd voor haar geloof in God ondenkbaar. Maar als God, God is, dan past ons hier bescheidenheid. Denk aan Job.

Getuige zijn van corruptie of hypocrisie in een religieuze instelling.

Ook hier zijn voorbeelden te over van. De hypocrisie (of erger) die het blootlegt werkt ondermijnend en afschrikkend. De morele standaarden die je echter gebruikt om (hardop of in jezelf) te oordelen over deze hypocriete gelovigen, komen hoofdzakelijk vanuit het christendom zelf. Feitelijk neem je mensen de maat langs iets waarin je zelf niet gelooft. Je verwijt ze niet christelijk genoeg te zijn, maar waarom zouden ze als het christendom helemaal niet waar is?

Begrijp me niet verkeerd, ik ontken niet dat dit soort dingen veroordeeld moeten worden, omdat ze geen plek hebben binnen een religieuze instelling als een kerk. Maar om op basis daarvan te twijfelen aan God of zijn bestaan te ontkennen is niet logisch.

Het realiseren van de fundamentele oneerlijkheid van de doctrines van hel en redding.

Oei, spot on. Daar heb ik zelf een hele studie van gemaakt: De Helse Zomer van 2016. Keller benadrukt de culturele bepaaldheid van dergelijke opvattingen of eerlijk en oneerlijk. Alhoewel het zeker wenselijk is je eigen geloof ook in een grotere context te (willen) zien en plaatsen, vond ik de duiding bij dit twijfelpunt wat mager. Zeker, als God, God is, dan heeft hij toch zeker het recht over ons te oordelen. Maar hoe dat oordelen er dan uit kan zien, daarover valt nog veel te zeggen (check m’n blogserie).

Een onweerlegbare tegenstrijdigheid of fout in de Bijbel.

Ook daar heb ik veel over gelezen. Menig discussieboek (zie hier) raakte er aan en ook deze blog over ‘de progressieve christen‘ vond ik wel aardig om nog eens te lezen. Eind vorig jaar schreef ik vrij uitgebreid over het boek ‘Four Views On Creation, Evolution, And Intelligent Design‘ in deze (deel 1) en deze (deel 2) blog.

Het onderliggende, impliciete geloof is dat alle – of op z’n minst de ruimte meerderheid – gelovigen een naïef, kritiekloos vertrouwen in de Bijbel hebben. Maar hoe meer je leest en studeert, zo ondervond ik zelf, hoe meer je ontdekt dat er ontzettend veel mensen geloven in God die alles behalve een naïef en kritiekloos vertrouwen hebben in de Bijbel. En toch gelovigen ze in God. Aan alle Bijbelteksten zijn talloze studies gewijd en daarmee wordt dit bezwaar op z’n minst toch veel genuanceerder.

Rust in twijfel

De kunst is, zo meen ik, om rust te vinden in twijfel. Het heet niet voor niets geloven, en niet zeker weten. Twijfelen is onlosmakelijk verbonden met geloven. Maar dat heb jij allicht al lang geleerd.

Na dit boek van Keller start ik aan het vierde, meest recente, boek van Thomás Halík: ‘Raak de wonden aan’. Eerder las ik ‘Geduld met God’, ‘De nacht van de biechtvader’ en ‘Ik wil dat jij bent’. Over zijn laatste boek schrijft de Trouw recensist herkenbaar:

“Iedere bladzij dwingt me om een paar minuten uit het raam te staren, te peinzen en het hart van mijn eigen (on)geloof te betreden.”

Ja.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Meer over Renco Schoemaker

Renco is ruim 35 jaar, man en vader van twee. Hij was eerder jeugdouderling in zijn gemeente in Zwolle. Hij mag graag fietsen, hardlopen, tv series kijken en bloggen. Luistert tot slot graag naar harde christelijke herrie.