Schepping, evolutie en ‘intelligent design’ deel 1

Vorig jaar voorjaar schreef ik over discussieboeken. Inmiddels heb ik het laatste boek uit dat lijstje ook uit, te weten: Four Views On Creation, Evolution, And Intelligent Design. Alleen het boek Four Views On Christianity And Philosophy vond ik wat taai, maar de rest is goed te lezen en te volgen. Het boek over schepping, evolutie en ‘intelligent design’ (vanaf nu ID) vormt een waardig afsluiter. Binnenkort een nieuwe leeslijst! 

Four views

De vier zienswijzen die aan bod komen in dit boek vallen allemaal binnen de christelijke traditie. Vanzelfsprekend zijn er veel meer zienswijzen, maar die vallen dus buiten scope. De auteurs onderbouwen hun zienswijze aan de hand van Bijbelteksten. Net als bij andere delen in de ‘Counterpoints’ serie reageren de auteurs op elkaars essays. Tot slot reageert de auteur daar dan nog (kort) op. Leuke discussie levert dat op.

In deze blog wil ik niets meer doen dan een samenvatting geven van deze vier christelijke zienswijzen op de ‘spanning’ tussen het Bijbelse Scheppingsverhaal en de wetenschappelijk onderbouwde evolutietheorie. Vandaag twee zienswijzen en over twee weken de resterende twee zienswijzen. Twee belangrijke factoren daarbij zijn:

1. De wetenschappelijke consensus over de leeftijd van het heelal (13,8 miljard jaar) en de leeftijd van de aarde (4,5 miljard jaar).
2. De (levens)wetenschappelijke consensus over de gezamenlijke voorouders van al het leven op aarde.

Aanhangers van Young Earth Creationism accepteren deze conclusie niet en verwerpen ze dus beide. Aanhangers van Old Earth Creationism accepteren 1, maar niet 2. Bij Evolutionary Creation accepteert men beide conclusies. ID valt lastiger te classificeren omdat ze aanhangers kent vanuit bovenstaande drie stromingen. De centrale stelling binnen ID is dat wetenschappelijk bewijs gebruikt kan worden om aan te tonen dat er een intentioneel ontwerp ten grondslag ligt aan alles. Christenen zien God als de ontwerper.

Young Earth Creationism (meer)

Deze zienswijze gaat uit van een letterlijke, historische lezing van Genesis 1-11 en verwerpt de evolutieleer volledig. Daar is een apart discussieboek over geschreven. Er wordt uitgegaan van letterlijke Scheppingsdagen van 24u en de exacte volgorde, ofwel: God schiep de aarde vóór het licht, de zon, maan en sterren. En dus niet eerst sterren, toen de zon en uiteindelijk de maan en aarde.

Ook het geslachtsregister wordt als onfeilbaar gezien omdat hier de leeftijd van de aarde uit afgeleid wordt (ruim 6.000 jaar). De vloed van Noach is eveneens letterlijk zo gebeurd: wereldwijd en catastrofaal. Een punt waar veel aandacht naar uitgaat is volgordelijkheid van de (komst van) mensen en de dood. De Bijbel leert de zondeval (en daarmee ook de komst van de dood) ná de schepping van mensen. Dit is onverenigbaar met de evolutieleer omdat die het tegenovergestelde veronderstelt. 

De kinderverhalen daargelaten ben ik impliciet opgegroeid met deze zienswijze. Ja, men onderkende (onderkent) wel dat er vragen zijn waarop maar lastig een antwoord te geven is. Inmiddels geloof ik niet (meer) in een letterlijke lezing van Genesis 1-11. Evenmin geloof ik dus dat de aarde ruim 6.000 jaar oud is en dat de vloed van Noach wereldwijd was, of dat Adam en Eva werkelijk bestaan hebben. Voor mij zijn dit echter ook geen essentiële onderwerpen voor mijn geloof meer. 

Old Earth Creationism (meer)

Deze zienswijze benadrukt de aanwezigheid van twee boeken: de Bijbel en de natuur. De Bijbel laat meer detail zien in de Verlossing van mensen en de natuur laat meer detail zien in de ontstaansgeschiedenis. Beide boeken vullen elkaar aan en spreken elkaar nimmer tegen. Sommige boeken zijn historisch, sommige niet. Gods leiding wordt gezien in het evolutionaire proces van schepping, wat nog steeds gaande is. Velen leggen de scheppingsdagen uit als beeldspraak (lees ook Psalm 90:4) en verenigen op deze wijze het Scheppingsverhaal met de voornoemde leeftijd van de aarde en het heelal.

Men vestigt ook aandacht op de afwezigheid van ‘Het werd avond en het werd morgen. De zevende dag’. Anders gezegd: de zevende dag is nog niet beëindigd maar staat voor een periode (waarin wij mensen leven). Het zou dus ook kunnen dat de andere zes dagen voor perioden staan. Interessant: Hebreeën 4:4-11. Adam en Eva hebben in deze zienswijze letterlijk, historisch bestaan en alle mensen (niet dieren) stammen van hen af. 

Noem het ‘constructieve integratie’ van de Bijbel en dat wat we waarnemen in de natuur. ‘Moderate concordism‘ gaat uit van gematigde overeenstemming tussen de Bijbel en de wetenschappelijke waarnemingen. Het is dus ‘en-en’. Ofwel: overeenstemming op de grote thema’s, zoals het ontstaan van alles (Big Bang) en niet zoeken naar overeenstemming in ondergeschikte zaken (bijvoorbeeld het bestaan van dinosauriërs). De vloed van Noach was ‘wereldwijd’ voor zover de mensheid verspreid was over de aarde. 

Je zou deze zienswijze een wat meer progressieve lezing van de Bijbel kunnen noemen. Door de onfeilbaarheid van de Bijbel op een ander abstractieniveau te definiëren wordt het mogelijk wetenschappelijk bewijs in te passen in het scheppingsverhaal. De elkaar aanvullende waarheid van beide ‘boeken’ spreekt mij erg aan. Zit ik alleen nog met Adam en Eva als voorouders van alle mensen. 

Evolutionary Creation (meer)

Zie de blog over twee weken.

Intelligent Design (meer)

Zie de blog over twee weken.