Schepping, evolutie en ‘intelligent design’ deel 2
Vorig jaar voorjaar schreef ik over discussieboeken. Inmiddels heb ik het laatste boek uit dat lijstje ook uit, te weten: Four Views On Creation, Evolution, And Intelligent Design. Vorige keer schreef ik een blog over de eerste twee zienswijzen (views) op dit onderwerp: het jonge en oude aarde creationisme. Vandaag de beurt aan de resterende twee views: evolutionaire schepping en intelligent ontwerp.
Four views
De vier zienswijzen die aan bod komen in dit boek vallen allemaal binnen de christelijke traditie. Vanzelfsprekend zijn er veel meer zienswijzen, maar die vallen dus buiten scope. Voor meer ‘inleiding’ verwijs ik je graag door naar de blog van twee weken geleden.
Evolutionary Creation (meer)
Direct van belang is de notie dat aanhangers van deze zienswijze de (levens)wetenschappelijke consensus over de gezamenlijke voorouders van al het leven op aarde accepteren, in tegenstelling tot creationisten. Verder lijkt deze zienswijze in mijn ogen best wel op de ‘Old Earth Creationism’. Het mag duidelijk zijn dat aanhangers van ‘Young Earth Creationism’ aanhangers van deze zienswijze verwijten dat ze de Bijbel niet als onfeilbaar zien.
Aanhangers benadrukken dat de Bijbel vooral gaat over ‘wie’ en ‘waarom’ en niet over ‘hoe’ en ‘wanneer’. Tevens dat God de voorwaarden heeft geschept waarlangs evolutie over miljarden jaren kon plaatsen. God is daarmee dus geen directe schakel in ‘oorzaak’ en ‘gevolg’, maar de Schepper van alle natuurlijke wetmatigheden; het ‘systeem’ waarbinnen evolutie plaatsvond en plaatsvindt.
Voor het eerst werd ik gewezen op het (kennelijk) wezenlijke verschil tussen evolutie en evolutionisme. De eerste (‘natural selection’ en ‘micro-evolutie’) wordt op grote schaal geaccepteerd door christenen, de tweede veel minder. Evolutionaire schepping gaat uit van ‘macro-evoluatie’, ofwel: over tijd grote wijzigingen in bijvoorbeeld het lichaam. Uiteindelijk stamt iedereen af van dezelfde voorouder, bijvoorbeeld LUCA. Meer hedendaags: je kan kijken naar de overeenkomsten tussen chimpansees en mensen. Maar niet alle gaten in het evolutionaire proces terug naar de gemeenschappelijke voorouders zijn gedicht. Nóg niet?
Adam en Eva
Graag besteed ik hier wat extra tijd aan Adam en Eva. Om de spanning tussen de Bijbel en wetenschap – als het gaat om Adam en Eva – op te heffen, zijn er drie gangbare opvattingen. Ze zijn alle drie te rijmen met een evolutionaire schepping.
- Adam en Eva hebben echt bestaan, maar zijn niet de enige voorouders van het menselijk geslacht. Tegelijk met hen leefden er ook vele andere mensen (lost Genesis 4 op). Je zou kunnen zeggen dat Adam en Eva de initiële (door God geschapen) mensheid representeerden.
- Adam en Eva hebben echt bestaan, maar ze zijn recente representatieveilingen voor de mensheid in z’n geheel. De mensheid als zodanig bestaat al veel langer, maar God koos twee mensen uit namens de gehele mensheid die tegen die tijd al over een groot deel van de aarde verspreid was.
- Adam en Eva hebben niet echt (historisch) bestaan. De eerste hoofdstukken worden hier als symbolische verhalen gezien, vergelijkbaar aan andere literatuur uit het Midden Oosten. Het zijn belangrijke, spirituele verhalen met theologische waarheid, maar ze zijn niet historisch bedoeld zoals bijvoorbeeld het evangelie van Lucas wel.
Op mij komt deze zienswijze over als een stap meer in richting van de wetenschap. Geen ‘moderate concordism’ zoals bij de Old Earth Creationism. De wetenschap is ‘in the lead’ t.o.v. de Bijbel en dit wordt gerijmd met de Bijbel door daarin vooral te lezen dat God de randvoorwaarden schiep waarbinnen evolutie plaatsvindt. Het boek van de natuur spreekt voor zichzelf en de Bijbel is in de kern een heel ander boek. Wetenschap kan het bestaan van God niet bewijzen noch ontkrachten. Het zijn twee verschillende disciplines die zich op bovenstaande wijze tot elkaar verhouden zodat God wel Almachtig kan zijn.
Intelligent Design (meer)
Aanhangers van ID doen geen eensgezinde uitspraken over de leeftijd van de aarde of het al dan niet bestaan van gemeenschappelijke voorouders. Deze zienswijze gaat niet uit van de Bijbel, zoals creationisme. In plaats daarvan is ze gebaseerd op recente wetenschappelijke ontdekkingen in relatie tot wat we weten van oorzaak-en-gevolg structuren in de wereld. En hoe we daarin bewijs aantreffen dat wijst op een intelligente ‘veroorzaker’.
ID spreekt zich dus niet uit over hoe je Genesis nu moet lezen, maar verzet zich tegen het standpunt dat evolutie ‘blind’ en ‘ongestuurd’ is. Indien dat het geval zou zijn, zouden we geen intelligent ontwerp aantreffen. Aangehaalde voorbeelden zijn o.a.: de digitale code in DNA (dit wordt zéér uitgebreid toegelicht), het miniature ontwerp van cellen, het menselijk oog en het ontzagwekkende heelal. Uiteindelijk komt het er op neer dat aanhanger van ID het aannemelijker vinden dat er inderdaad een ontwerper bestaat die dit alles zo ontworpen heeft, dan dat het een resultaat is van een ongestuurd, willekeurig en ‘blind’ evolutionair proces.
Er zijn twee veelgehoorde tegenargumenten.
- ID is een theorie die gebaseerd is op onwetendheid. Onze huidige onwetendheid over de materialistische oorzaak van wat we waarnemen in de biologische wereld wijst niet per se op een intelligent ontwerp. Men werpt tegen dat we uit wetenschappelijk bewijs ook weten dat een intelligente ‘agent‘ wel degelijk de oorzaak van een waargenomen intelligent ontwerp kan zijn.
- ID is geen wetenschap. Dit roept natuurlijk meteen de vraag op wat je verstaat onder wetenschap. Men werpt hier tegen dat het op z’n minst logisch mogelijk is dat het antwoord op de vraag “Wat heeft al het leven op aarde veroorzaakt?” is: “Leven is veroorzaakt door een intelligent wezen (de ontwerper) die al bestond voordat de mensen bestonden”. Wanneer je methodologisch naturalisme als normatief ziet, zul je deze optie echter nooit overwegen.
ID is dus niet gebaseerd op een Bijbelse kijk op de ontstaansgeschiedenis van het heelal, de aarde en de mensheid. Ze is hier echter wel goed mee te rijmen. Je kan als atheïstische wetenschapper deze implicatie vervelend vinden, maar op basis daarvan kan je de theorie niet verwerpen. Dat dien je op basis van bewijs te doen, zoals wetenschappelijk gebruikelijk is. Niet? :)
Persoonlijk voel ik me erg aangesproken door Intelligent Design. Omdat deze blog al veel te lang is beperk ik mij tot één voorbeeld: het ontstaan en de groei van nieuw leven in de baarmoeder van een vrouw. Het gaat er bij mij gewoonweg niet in dat dit de uitkomst is van een ongeleid evolutionair proces. Mijns inziens wijst het ontegenzeglijk op een ontwerper. En voor mij staat ontwerper gelijk aan God.
Resumé
Al met al weer een hoop woorden na het lezen van zo’n boek. Dit is een complex onderwerp en voor de verschillende zienswijzen is veel te zeggen. Ik twijfel aan het historische bestaan van Adam en Eva, maar ben tegelijkertijd niet overtuigd van een gemeenschappelijk voorouder voor ál het leven op aarde. Daarmee land ik dan, voor zover je een ‘keuze’ moet of wil maken, bij de Old Earth Creationisten. Toch, of? Ben benieuwd hoe ik er over een jaar over denk.. Hopelijk vond je het een interessant onderwerp!
Eindeloos lezen
Broodkruimel
Blogs
Podcasts
Muziek
Categorieën
Reactie
Geef een antwoord
Meer over Renco Schoemaker
HEEL interessant, thanks!