Skip to main content

Christelijk digitaliseren? (1)

De start van enkele blogs over digitalisering waarmee Renco het bloggen aan de wilgen hangt.

Renco stopt eind dit jaar met bloggen en sluit af met enkele blogs over christelijke digitalisering. Bestaat dat en hoe ziet dat er uit?
| Renco Schoemaker |

Ja, het is alweer even geleden dat ik een blog schreef. En dat was een blog waarin ik aankondigde te (gaan) stoppen met bloggen omdat ik er weinig zin meer in had. Toen ik die blog met mijn zwager deelde had hij daar alle begrip voor (hij stopte in 2015), maar hij gaf ook aan niet te begrijpen waarom er dan nog mee doorgaan tot het einde van het jaar? Tja, goed punt. Ik wil de 10 jaar volmaken, is de reden. De eerste blog kwam immers online in januari 2014. Daarom vandaag alsnog weer een blog en wel over een onderwerp dat zich bevindt op het snijvlak van geloofsvoer en (mijn werk) qeep IT safe. Ik werk als zelfstandig adviseur informatiebeveiliging en privacy voor de lokale overheid (gemeenten). Vanuit daar blog ik overigens ook én maak ik een podcast :)

ChristenUnie

Eerder schreef ik over mijn lidmaatschap van de ChristenUnie (CU). Voordat ik lid werd verkende ik vrij grondig de grondbeginselen en het toenmalige verkiezingsprogramma. Het splinternieuwe verkiezingsprogramma 2023-2028 vind je hier. Per einde 2023 ben ik geen lid mee. Toen mij telefonisch werd gevraagd waarom ik mijn lidmaatschap van de partij wenste op te zeggen, had ik een eenvoudig antwoord: de huidige coalitie maakt politieke keuzes die ik niet meer kan verteren (over één voorbeeld schreef ik deze blog). En alhoewel we als achterban worden geïnformeerd over dit soort zaken, kan je niet recht (blijven) praten wat krom is. Zeker, de partij heeft ook het nodige weten te bereiken in de coalitie. Maar het balanceert niet uit. Wanneer mijn politieke interesse weer oplaait overweeg ik lid te worden van een partij als Volt. Enfin, daarover gaat deze blog niet.

Christelijk digitaliseren? (1)

Wat bedoelen we met digitalisering?

Het ongevraagde advies van de Raad van State over digitalisering (2018) geeft goed weer dat digitalisering meer is dan geschreven informatie digitaal opslaan:

‘In de meest basale omschrijving van het begrip digitalisering gaat het alleen om de omzetting van gegevens (opgebouwd uit letters, cijfers en beelden) in digitale vorm, dus in nullen en enen (binair). In het dagelijks spraakgebruik bedoelen we er veel meer mee: een groot aantal technologieën, zoals algoritmen, big data, digitale platformen, kunstmatige intelligentie, robotica, biometrie, persuasieve technologie, augmented reality […] en virtual reality. Digitalisering betreft ook niet alleen het verzamelen en uitwisselen van gegevens, hoewel informatieproducten een belangrijke rol spelen. Het gaat veel breder om het vervangen van bestaande middelen, methoden en organisatievormen door nieuwe digitale werkwijzen, met vaak grote gevolgen.’

Vier manieren

De CU startte in het voorjaar van 2022 een ‘digitaliseringswerkgroep’ waar ook ik in participeerde. Voor mij was en is het een onderwerp waarop de partij zich onvoldoende profileerde dus dit initiatief kon op mijn medewerking rekening. Mijn bijdrage was gering overigens. Ruim een jaar later zag deze Digitaliseringsvisie het levenslicht. Met als aanleiding:

Digitalisering speelt een steeds belangrijker rol in de samenleving: de ontwikkelingen raken aan de manier waarop we samenleven. Steeds meer komt er ook een politieke reflectie op digitalisering: wat willen we als samenleving wel of niet en hoe kunnen we dat vormgeven?

Hierboven haalde ik al de in deze visie gebruikte definitie van digitalisering aan. In de inleiding van vind je vier herkenbare manieren waarop we kunnen omgaan met digitalisering (naar het boek van Derek Schuurman). Onderstaande toelichtingen komen één-op-één uit de digitaliseringsvisie.

(1) Afwijzing

Een afwijzende houding van (digitale) technologie kunnen we begrijpen vanuit de terechte bezorgdheid over de onontkoombare en overheersende rol die digitale technologieën in ons leven spelen. Gelovigen zullen echter niet zomaar principieel voor een totale afwijzing van techniek an sich zijn: zij zijn geroepen tot het bewerken en bewaren van de aarde en voor dat bewerken gebruiken we allerlei gereedschappen. Van landbouw tot muziek, van riolering tot wetenschapsbeoefening: de mens is ertoe geroepen, in samenwerking met anderen.

(2) Onverschilligheid

Een tweede houding richting digitalisering kan zijn dat men er onverschillig tegenover staat en digitale techniek als iets neutraals ziet: het is immers maar een fysisch proces dat door mensen vormgegeven wordt. Egbert Schuurman heeft in zijn filosofie laten zien dat deze houding gevaarlijker is dan het afwijzen zelf, omdat zij blind is voor de ideologische kracht van technologisch denken. Technologie wordt ontworpen, vormgegeven en gebruikt door mensen. Onze technologie is daarmee te zien als een product van onze cultuur en niet als een waardevrij domein.

(3) Omarmen

Een derde houding tegenover digitalisering is die van optimisme en omarming. Die houding zien we terug bij bedrijven, overheden en consumenten die onbezorgd de vruchten van digitalisering plukken, zonder oog te hebben voor of in aanraking te komen met schaduwkanten. Die houding van omarming is te begrijpen vanuit de onmiskenbare voordelen en mogelijkheden die digitalisering biedt. Digitalisering gaat samen met gemak, kostenreductie en efficiëntie. Overheden en bedrijven kunnen met digitale toepassingen hun burgers en klanten beter bereiken. Daarnaast kan omarming van digitalisering ook een meer fundamenteel karakter hebben, vanuit de gedachte dat technologie wel degelijk in staat is om grote maatschappelijke en technische opgaven van een oplossing te voorzien. Ook kan ze voortkomen uit de opvatting dat de wereld niets anders is dan een stroom data en dat we met digitalisering dus pas echt grip krijgen op de werkelijkheid (dataïsme).

(4) Cultiveren

In plaats van het afwijzen, het neutraal benaderen of omarmen van digitale technologieën, zien we in het cultiveren van digitale technologie een houding die past bij de opdracht uit Genesis 2:15 om de aarde als rentmeester te bewerken en te bewaren. We mogen, ons bewust van onze tekortkomingen, aan de slag in deze wereld en digitale technologieën, terwijl we verantwoordelijkheid dragen voor God, elkaar en onszelf. De verworvenheden van techniek zijn velerlei, van de dijken en Deltawerken tot vaccins en riolering. Techniek kan de samenleving helpen en daar mogen we dankbaar voor zijn, ook richting onze Schepper.

We kunnen dus digitale technieken gebruiken om de aarde te bebouwen en te bewaren, maar we blijven zelf niet buiten schot. Ook onze eigen omgang met digitalisering moet onderwerp zijn van cultivering en herijking. We zullen keuzes moeten maken en grenzen moeten aangeven in digitale toepassingen, zowel in de samenleving als in de politiek. We zullen ons als samenleving en overheid bij elke bruikbare digitale toepassing die we inzetten, moeten oefenen in het gebruik ten goede.

Nog twee redenen

1. Eerder dit jaar las ik het boek(je) ‘Doe zelf normaal – menselijk recht in tijden van datasturing en natuurgeweld’ van Maxim Februari. In volgende blogs zal ik her en der bijpassende gedeeltes uit dit boek citeren. Voor nu alvast de ‘achterflap’ van het boek:

Onder invloed van de klimaatverandering en intelligente technologieën verandert de democratische rechtsstaat. Natuur en technologie sturen het beleid en nemen beslissingen voor ons. Het is de vraag of we zelf ons gedrag nog kunnen blijven normeren.

Te veel kennis over de toekomst dreigt bij deskundigen en aan universiteiten te blijven hangen. Het is tijd die kennis daar op te halen en een publiek gesprek te voeren over de veranderingen die op ons afkomen.

Schrijver, jurist en filosoof Maxim Februari is een van de scherpzinnigste en origineelste denkers van ons taalgebied.

2. Eerder dit jaar kwam het dystopische album OMNI Part 1 uit van de band Project 86. Daarvan deelde ik al een nummer als lyric post. In volgende blogs zal ik her en der bijpassende lyrics en afbeeldingen van het album toevoegen. OMNI staat voor een almachtige computerkracht waaraan we ons gaandeweg vrijwillig lijken te onderwerpen. Wie leest er bijvoorbeeld nog de voorwaarden bij het installeren van een nieuwe app? Andrew Schwab zingt daarover in het nummer User Agreement:

You agree to become a vessel for the voice behind the avatars. Once the tower is engaged, you agree that all dominion of your essence, spirit, and eternal breath, is now the exclusive ownership of (OMNI), and therefore the ownership of the entities. Your will, and therefore all decisions therefore previously owned therein are now subjugated to the control of these sentient presences. Your cells, organic systems, and therefore your loyalty is wholly and solely the property of (OMNI) and all it’s proprietaries. Your perpetual existence is thereby annexed and assimilated into the collective. Your OS is hereby subject to rewriting, henceforth defined as merger/acquisition. Your name is no longer a relevant facet of your identity. Heretofore any reference to you as a solitary individual organism is hereby null and void. We thank you for your acquiescence and subservience.

Hoe te cultiveren?

In het kort komt het er op neer dat de CU digitale technologie en digitalisering op waarde schat en niet bij voorbaat afwijst. Maar ze omarmt het niet met optimisme, noch in onverschilligheid. Het is een veelbelovende ontwikkeling met schaduwzijden die een houding van cultiveren vraagt. Of:

“de verantwoordelijkheid om de ontwikkelingen te analyseren en zo nodig via overheidshandelen in te grijpen waar gerechtigheid en menselijke waardigheid tekortgedaan worden in digitale processen.”

Daartoe zijn drie kernwaarden uitgewerkt met steeds een aantal uitgangspunten waarlangs politici van de CU om kunnen of dienen te gaan met digitaliseringsvraagstukken. Die komen aan bod in de volgende blog over dit onderwerp!

  • Overheidshandelen bij digitaliseringsvraagstukken
    • Verantwoordelijke macht
    • Begrensde macht
    • Soevereiniteit in eigen kring
    • Publieke gerechtigheid
    • Moreel bestuur
    • Internationale gerechtigheid en soevereiniteit
  • Menselijke waarden in digitale tijden
    • Persoonlijke levenssfeer (privacy)
    • Relationeel bestaan (verbondenheid en solidariteit)
    • Veiligheid
    • Gelijkheid
    • Ethiek van leven
  • Richtinggevende samenlevingsdoelen in tijden van digitalisering
    • Duurzaamheid
    • Genieten van genoeg
    • Vrijheid
    • Democratisering

Iets meer over auteur Renco Schoemaker

Renco is krap 40 jaar, man en vader van twee. Hij is ouderling in zijn gemeente in Zwolle. Hij mag graag fietsen, hardlopen, tv series kijken en podcasts maken. Luistert tot slot graag naar harde christelijke herrie.

Categorieën

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.