Barmhartig- & rechtvaardigheid

De woorden barmhartigheid en rechtvaardigheid heeft iedereen wel eens gehoord, al zal de eerstgenoemde misschien moeilijker uit te leggen zijn. Een snelle zoekopdracht op de termen in de Bijbel levert in beide gevallen een heel aantal ‘hits’ op. Laten we eerst beide woorden nader verkennen en bekijken in welke context ze gebruikt worden in de Bijbel. Ik start met barmhartigheid gevolgd door rechtvaardigheid. Daarna poog ik uit te leggen waarom beide nauw verbonden zijn aan elkaar.

Barmhartigheid

Het verhaal van de barmhartige Samaritaan is alom bekend en misschien is dat voor velen het eerste dat naar boven komt bij het horen van dit woord. Toch wordt het woord veel vaker als eigenschap van God genoemd, veelal in combinatie met genadig. Enkele plaatsen in de Bijbel: Exodus 34:6, Nehemia 9:17, Psalmen 86:15, Joël 2:13 & Jona 4:2. Toch wordt daar niet direct duidelijk wat het woord betekent. Een vertaling naar het Engels levert compassion op en dat (her)kennen we dan weer in het Nederlands: compassie. Daar zit iets in van met de ander meevoelen: medelijden, mededogen, mildheid, medegevoel. Allemaal woorden met ‘mede’ er in. Kortom: bewogen zijn met de ander en (ten dele) voelen wat die ander voelt. Wanneer je compassie met iemand hebt, zal dat je gedrag beïnvloeden (daarover later meer). Het omzien naar elkaar is erg belangrijk en daarom wordt barmhartigheid als een belangrijke deugd gezien binnen het christendom.

Rechtvaardigheid

In de Bijbelse context moest ik direct denken aan koning Salomo omdat zijn rechtspraak als rechtvaardig gezien werd door het volk. Ik denk dat rechtvaardigheid vaak wordt gezien in de context van rechtspraak. Immers; indien iemand een ander iets aandoet, zal een rechter rechtspreken en deze persoon een straf opleggen. Even heel kort door de bocht (ik realiseer me dat ons rechtssysteem iets genuanceerder en gecompliceerder is dan dit): wat krom was is nu weer recht. Rechtvaardigheid leidt tot gerechtigheid. In de Bijbel komen we het woord rechtvaardigheid zeer vaak tegen: wederom geregeld als eigenschap van God, en ook Jezus, maar ook iets om na te streven voor ons als mensen. Paulus gebruikt het woord zeer vaak in zijn brieven aan de eerste gemeenten. Bekijk bijvoorbeeld eens: Romeinen, Galaten, Efeziërs & 2 Timotheüs. Kortom: ook de deugd rechtvaardigheid is erg belangrijk in het christelijk geloof.

Barmhartigheid in rechtvaardigheid

Rechtvaardigheid, en daarmee gerechtigheid, is één van de fundamenten van onze samenleving. Zonder rechtvaardigheid is het in vrede met elkaar samenleven aanzienlijk moeilijker denk ik. Echter, we moeten ook rekening houden met de menselijke maat. Rechtvaardigheid zonder barmhartigheid is koud en hard, zonder met elkaar mee te leven. Een rechtse koers in het asielbeleid kan in de ogen van velen rechtvaardig zijn, maar het is nauwelijks barmhartig. Laten we als christenen barmhartig zijn naar elkaar, ook als ons onrecht wordt aangedaan. Je stoïcijns beroepen op het recht is onjuist, we hebben ook de opdracht elkaar te vergeven. Rechtspraak is nodig (ook buiten het officiële rechtssysteem, al gebruiken we dan andere woorden), maar het is belangrijk daar niet de menselijke maat uit het oog te verliezen. Laten we persoonlijk betrokken zijn en blijven bij elkaar. Deze barmhartigheid hoeft de rechtvaardigheid niet in de weg te staan, maar kan dit wel.

Rechtvaardigheid in barmhartigheid

Al die barmhartigheid kan ook doorslaan in ‘slappe hap’. Als we alles wegpoetsen onder de mantel der liefde, gaat het eveneens onherroepelijk mis. Er zijn nu eenmaal zaken die goed zijn en zaken die niet goed zijn. Rechtvaardigheid is belangrijk bij de laatstgenoemde, maar wel met barmhartigheid zo legde ik hierboven uit. Maar wanneer barmhartigheid altijd het uitgangspunt is, kan een samenleving niet functioneren. Een vriend(in) die je keer op keer laat zitten, moet je vroeg of laat toch aanspreken. Die persoon weet misschien niet eens dat ‘ie jou tekort doet. We dienen medelevend te zijn met elkaar, maar dat betekent niet dat we alles maar over ons heen moeten laten komen. We dienen ons in te zetten voor het recht; laat ons rechtvaardige mensen zijn. Het is de balans tussen de twee die we moeten zoeken.

Conclusie

Het is niet voor niets dat God beschreven wordt als een barmhartig God én als een rechtvaardig God. Deze twee begrippen sluiten elkaar niet uit, ze staan niet tegenover elkaar! Er zijn gemeenten waar de barmhartigheid van God onevenredig veel aandacht krijgt (‘God is liefde’) én er zijn gemeenten waar juist de rechtvaardigheid onevenredig veel aandacht krijgt (‘God zal het oordeel spreken’). Beide zijn belangrijk, beide verdienen aandacht. God is een liefdevolle God die ‘met ons bewogen’ is. Hij heeft compassie met ons, maar laat niet met zich sollen. God zal zelf rechtspreken over het kwade in wereld. Maar door de komst en het sterven van Jezus zal Hij in die rechtspraak barmhartigheid tonen naar ons. Laat ons, vooruitlopend op die grote dag, hetzelfde doen.

Photo Credit: cygnus921 via Compfight cc