Helse herfst 9: black & white

Vorige week kwam de laatste zienswijze uit het boek ‘Four Views on Hell’ aan bod, namelijk die van het vagevuur. Daarin betoogt Jerry Walls dat deze zienswijze wel degelijk te verenigen valt met een protestantse opvatting. Hij besteedt veel aandacht aan het onderscheid tussen ‘satisfaction’ (tevredenstelling) en ‘sanctification’ (heiliging), maar moet een degelijke Bijbelse onderbouwing schuldig blijven. Vandaag krijgen de overige drie auteurs het podium om spreekwoordelijke gaten te schieten op het vagevuur. Want immers, het einde na de dood is toch zwart/wit? Of niet?

Traditionele hel

Denny Burk stelt qua structuur ook niet te teleur in zijn laatste bijdrage in het boek. Op basis van vijf tegenargumenten zet hij uiteen waarom Walls het bij het verkeerde eind heeft:

1. De redenering van Walls is nauwelijks tot niet gebaseerd op Bijbelteksten
2. Een belangrijke tekst in de onderbouwing van de vagevuur zienswijze wordt verkeerd geïnterpreteerd door Walls
   Het gaat hier om de interpretatie van 1 Korintiërs 3: 11-15.
3. Het weglaten van de tevredenstelling (satisfaction) in de zienswijze laat een manke doctrine over
   Door de tevredenstelling te verwijderen uit de doctrine, en daarmee het bestraffende element, blijft alleen de heiliging over. Maar 1 Korintiërs 15:52 leert niets over een proces van heiliging.
4. De vagevuur zienswijze is toegesneden op de arminianisten, maar heeft nauwelijks aantrekkingskracht op de gereformeerden (calvinisten)
   Wie het idee afwijst dat ‘vrijwillige medewerking’ vereist voor het proces van heiliging, zal zich niet aangesproken voelen door dit eenzijdige argument.
5. Walls zet de deur open voor de mogelijkheid tot ‘postmortem salvation’, ofwel: redding ná het oordeel dat volgt op de dood
   Dit gaat in tegen wat de Bijbel in bijvoorbeeld Hebreeën 9:27 zegt over de finaliteit van het (laatste) oordeel.

Tijdelijke hel

John Stackhouse toont meer respect voor de vagevuur zienswijze en gaat er een heel eind in mee in zijn reactie op Walls. Maar op een aantal voor hem fundamentele punten schiet de zienswijze toch rijkelijk tekort in zijn ogen. Het start met de notie dat vagevuur niet wordt geleerd in de Bijbel. Het is simpelweg on-Bijbels. Daarnaast stelt hij, in de discussie omtrent de vraag of de heiliging een proces is (zoals de Katholieken geloven) of in één ogenblik kan gebeuren (zoals de Protestanten geloven), een drietal punten die het gesprek over het vagevuur afbakenen:

1. Het vagevuur staat los van de mogelijkheid tot evangelisatie en redding ná de dood
   Het vagevuur is immers bestemd voor hen die geloven, maar onvoldoende heilig zijn voor het binnentreden van de hemel. De ongelovigen gaan naar de hel.
2. Het vagevuur staat los van  het universalisme waarin de hel zelf tot vagevuur verwordt voor eenieder.
   Zie punt één. In het universalisme is redding uit de hel mogelijk (noodzakelijk zelfs) terwijl het vagevuur alleen voor de gelovigen bestemd is.
3. Het vagevuur staat los van de notie dat mensen de mogelijkheid hebben samen te werken met God in het proces van verlossing (synergisme)
   Binnen het synergisme is onze medewerking tot heiligwording vereist wat ook de mogelijkheid openlaat dat dit proces níet voltooid wordt. In dat geval heeft het vagevuur dus twee mogelijk uitkomsten ipv één.

Hemel voor iedereen

Robin Parry, die de pen ter hand neemt namens de universalisten, gaat ook ver mee met Walls in zijn uiteenzetting van de vagevuur zienswijze. Hij onderkent de magere Bijbelse onderbouwing, maar ziet dat an sich niet als reden de gehele doctrine af te wijzen. Immers, een antwoord op de vraag die Walls stelt (heiligwording voor het ingaan in de hemel) ‘moet’ wel worden gegeven. Maar, Parry heeft ook een  maar: Walls heeft niet echt een weerwoord op de Protestantse kijk op de heiliging (namelijk: in één keer in plaats van in een (langdurig) proces). Wat is het bestaansrecht van de vagevuur zienswijze als de Bijbelse onderbouwing flinterdun is, en de ‘Protestantse uitleg’ niet goed ‘bestreden’ kan worden. Verder gaat Parry vrij uitgebreid in op de betekenis van vuur in de Bijbel en komt op een conclusie die bij me is blijven hangen.

Als vuur in de Bijbel symbool staat voor God’s heilige aanwezigheid, God’s heilige bestraffing en zuivering & loutering (purification) dan kan het goed zijn dat God’s aanwezigheid zich uit in een heilig vuur, puur en mooi. De menselijke ervaring die wij met dat vuur hebben zal verschillen op basis van onze ‘staat’ waarin we in aanraking komen met dit vuur. Een slecht en zondig mens ervaart in het vuur God’s toorn, corrigerende bestraffing en de consumerende vlammen. Dit omdat onze aard niet in overstemming te brengen is met die van God. Een goed mens, door zijn verbondenheid in Jezus, ervaart datzelfde vuur echter als zuiverend en louterend en wordt alzo gereed gemaakt voor de nieuwe schepping.

Tot slot

Ik vond het erg leerzaam om meer te leren over het vagevuur want dat was voor mij altijd maar vaag. Heb echter ook geleerd dat de Bijbelse onderbouwing voor deze zienswijze (erg) mager is en dat je een hoop teksten hebt die een compleet ander beeld schetsen. In dat opzicht biedt deze zienswijze geen robuust alternatief voor de traditionele zienswijze. De heiliging als proces komt wel op mij over als Bijbels verdedigbaar, maar dit sluit mijns inziens niet uit dat God iedereen ‘in a blink of an eye’ (1 Korintiërs 15:52) kan heiligen voor het nieuwe Jeruzalem.

De komende dagen laat ik nog eens verder bezinken wat deze blogserie mij niet gebracht heeft. Heeft het mijn denken over God en het einde der tijden veranderd? Zo ja, hoe dan? En welke zienswijze op de hel is daar (het meest) mee in overeenstemming? Zonder de belofte te doen al deze, en meer, vragen te beantwoorden zeg ik voor nu: tot over twee weken voor het slotstuk van deze 10-delige blogserie.