De eerste vraag die ik me tijdens deze reflectie, deze tussenstand, afvroeg was of ik de afgelopen tijd ergens in gegroeid ben. Op zich al een merkwaardige vraag en misschien ook een typische vraag van deze tijd. Moet je immers groeien, is dat een voorwaarde voor vooruitgang en wat is dan groei? Dat doet ook denken aan onze podcast over geloofsgroei, waarbij we ons min of meer dezelfde vragen stelden.

En als ik een tussenstand zou opschrijven hoe particulier mag dit dan zijn? Zo particulier als je wilt zou je zeggen, want het is immers ons blog/vlog project, maar ergens voelt het ook als navelstaren. En navelstaren is ook wel een euvel van deze tijd, vind ik. Moet ik het dan afmeten aan de gemeenschap? Hoe ik heb gefunctioneerd in sociaal verband, in mijn contact met anderen?

Dit klinkt alsof ik het me onnodig moeilijk maak, want waarom schrijf ik niet gewoon wat op?

Dat komt denk ik door de actualiteit. Ik voel de noodzaak om niet te snel te zijn, de noodzaak tot nuance. De noodzaak om zaken eens van meerdere kanten te bekijken. Niet meedoen in het hedendaagse pandemonium van (gepolariseerde) meningen, maar door rustig (zelf)onderzoek te doen. Maar in mijn reflectie spelen meningen wel een belangrijke rol. Ze komen naar boven als ik probeer te denken aan zaken die mij bezig houden of bezig hebben gehouden.

Resonantie

Wat actuele voorbeelden: ik voel me genoodzaakt om bijvoorbeeld een houding in te nemen over de komst van een nieuw AZC bij Stadshagen/Westenholte: wat vind ik hiervan en wat vind ik van de reacties van mijn mede-Zwollenaren? En wat vind ik van Israël en de gebeurtenissen die in het land plaatsvinden? En dat ook nog eens in relatie met mijn geloof, waarin toch onlosmakelijk Joodse wortels verweven zijn? En wat vind ik van nieuwe geloofsontwikkelingen: hebben we de bodem van ontkerkelijking en secularisering bereikt, is de huidige generatie (Gen Z) daadwerkelijk geloviger of is dit wensdenken? Wat vind ik van de ontwikkelingen in de CGK (christelijke gereformeerde kerk) waar zich een patstelling voordoet en een onherstelbare breuk lijkt te zijn ontstaan? Onderwerpen die me op één of andere manier aan het hart gaan, maar me ook niet altijd (direct) raken. En dan is ergens een mening over hebben één ding, maar er proberen naar te handelen, indien nodig, een tweede. Maar het zijn wel vragen en kwesties die al dan niet bewust, constant op de achtergrond bestaan.

En toen viel me de term resonantie te binnen. Een term die ik al eens eerder in een artikel had gelezen. Resonantie? Ja, resonantie, een term die de filosoof Hartmut Rosa goed kan uitleggen.

Mijn stelling luidt: wij gaan toe naar een leven vol kort-kortpatronen. Waarin de tijd heel snel gaat en het rendement óók heel vluchtig is.’Het probleem is volgens Rosa dat zo’n kort-kortpatroon leidt tot ‘een vervreemde manier’ van in de wereld staan.
Met zijn stelling borduurt Rosa voort op het onderscheid dat de Duitse cultuurfilosoof Walter Benjamin in de vorige eeuw al maakte tussen ervaringen en belevenissen. ‘Ervaringen resoneren in ons, raken ons, vormen ons, veranderen ons, zullen we ons blijvend herinneren. Belevenissen zijn veel oppervlakkiger. Het moderne leven neigt ernaar rijk te zijn aan belevenissen en arm aan ervaringen.’

Volgens Rosa is het antwoord op de moderne vervreemding te vinden in wat hij ‘resonantie’ noemt: een diepe verbondenheid met de wereld om je heen. ‘Het was een heel fysieke ervaring die me tot die theorie bracht. Op een dag stond ik bij mij thuis in het Zwarte Woud voor het raam en ik voelde me somber. Ik dacht: wat voel ik echt? Welnu, het was alsof alles en iedereen zich van me had afgekeerd, zweeg, vijandig was zelfs. Ineens realiseerde ik me wat er werkelijk met me aan de hand was: ik voelde me niet in contact staan met de wereld om me heen. Resonantie is wat er gebeurt als je dat wél voelt. Kunst kan resonantie oproepen, de natuur, maar ook religie of de geschiedenis.’

Mogelijk is dit een antwoord op de gevoelens die mijn reflectie opleverden: op één of andere manier sta ik niet (genoeg) in contact met de wereld. Dit herken ik ook wel in het feit dat ik de afgelopen tijd weinig nieuwe ontdekkingen gedaan, zowel fysiek als mentaal. Dit zou zomaar te maken kunnen hebben met dat verschil tussen belevenissen en ervaringen. Ik beleef heel veel, maar ervaar te weinig.

En ik voel wellicht te weinig. Ik doe van alles, en bevind me vaak op terrein van kunst, natuur en religie, maar laat het niet goed genoeg resoneren. Je laten raken, vormen, veranderen is natuurlijk ook een houding die je actief moet aannemen. Het klinkt tegenstrijdig, maar het klinkt als iets dat je bewust moet toepassen, zodat het gevoel daarna zijn werk kan doen. Minder hoofd (ratio), meer hart.

Twee sterfgevallen

Ik wel deze reflectie beëindigen met wat zeker indruk maakte: twee sterfgevallen dit jaar. Dit zijn met recht ervaringen te noemen, althans zoals ik ze beleefd heb. Het treurige feit is dat beide vrouwen niet oud werden, de één was jonger dan de ander, maar beiden té jong. En ze stierven beiden niet op een ‘natuurlijke manier’. En dat komt binnen, bij mezelf, maar vooral ook door de impact die je ziet bij anderen. In het ene geval ging het om de moeder van een van mijn beste vrienden, Anneke, de moeder van Renco. Lees ook dat indrukwekkende verhaal van hem op onze site. De tweede was van een erg jong meisje die het leven niet meer zag zitten. Dit riep bij mij ook flashbacks op naar een soortgelijke gebeurtenis bij vrienden van ons twee jaar geleden. Dat hakt erin en werd zodoende vanzelf een ervaring kun je dan cru concluderen, eentje die zeker genoemd moet worden bij dit half jaar.

Mijn ‘kijk naar buiten en je weet wat er binnen in je gebeurt’ leverde op het eerste oog dus wat pessimistische reflecties op, maar uit dit zelfonderzoek kwamen toch ook weer nieuwe inzichten naar boven. Over resonantie, over voelen en denken, over mezelf voornemen meer te gaan ervaren en wat minder proberen te beleven. Of ik dit dan groei uit reflectie of iets dergelijks moet noemen weet ik niet, maar het laat zich wel mooi verbinden met de natuur metafoor uit het begin van dit stuk.

De cirkel is dan enigszins rond door nogmaals Anselm Grün aan het woord te laten:  Wie nu naar buiten kijkt, ziet hoe loslaten en opruimen nodig is om ruimte te maken voor het nieuwe. Zoals de bomen hun bladeren laten vallen, zo mogen wij oude gewoonten, verwachtingen of emoties neerleggen.