Godvergeten

In deze documentaire delen twintig Belgen hoe zij als kind slachtoffer werden van seksueel misbruik en mishandeling in de Rooms-Katholieke Kerk

In de documentaire Godvergeten delen twintig Belgen hoe zij als kind slachtoffer werden van seksueel misbruik en mishandeling in de Rooms-Katholieke Kerk.

18 oktober 2024 | Dick Sluiter | Nadenken

Ik wilde al langer een blogserie schrijven over de documentaire reeks Godvergeten. Het onderwerp is echter dusdanig heftig dat ik dit voor mij uit bleef schuiven, maar de actualiteit hielp een handje:

Paus Franciscus bezoekt België en Luxemburg. Het is het eerste pausbezoek sinds 1985 aan onze katholieke zuiderburen.

Voor het publiek is vooral één programmapunt interessant: een privéontmoeting met vijftien mensen die als kind slachtoffer zijn geworden van misbruik in de kerk. Toch zal de paus daarmee nog lang niet alle gemoederen tot bedaren hebben gebracht. In het steeds sterker geseculariseerde België is veel verontwaardiging over het seksueel misbruik in de kerk en het jarenlange toedekken van dat probleem. Het thema liep ook als een rode draad door de voorbereidingen op dit bezoek. (uit Volkskrant 26 september 2024)

Inschrijven krachtvoer nieuwsbrief (5-6x per jaar)

Inschrijven nieuwsbrief

Documentaire

Deze toegenomen verontwaardiging kent dus een oorsprong van bijna een jaar geleden:

De documentaire Godvergeten over kindermisbruik binnen de katholieke kerk in België, veroorzaakt grote schokgolven. Een voorstel om een parlementaire onderzoekscommissie naar het misbruik in te stellen, werd deze week direct door alle Vlaamse partijen in het federaal parlement gesteund. (..) (Volkskrant 29 september 2023)

Over deze documentaire wil ik het gaan hebben. Over het hoe en wat, de vragen en antwoorden, over de boosheid en het verdriet die ik voel bij al deze verhalen. Die verhalen die zich afspelen op een terrein waar ook mijn hart naar uitgaat: de kerk. Deze gevoelens waren mij overigens niet onbekend, want ik ken ze nog: na het bekijken van de film Spotlight (zie kader). Dezelfde verhalen, hetzelfde instituut, maar verschillende landen.

Godvergeten

Spotlight

Het voor zes Oscars (voor beste film, beste regie, beste bijrol man en vrouw, beste originele script en montage) genomineerde Spotlight is een journalistiek onderzoeksdrama, in de traditie van de Watergateklassieker All the President’s Men (1976).

Spotlight, de film over de Pulitzerprijs winnende onderzoekjournalisten van het dagblad The Boston Globe, kan niet leunen op de verrassing. Anno 2016 weet iedereen wel dat grote hoeveelheden priesters zich structureel schuldig maakten aan seksueel misbruik, en dat dit zorgvuldig verdoezeld werd door het kerkbestuur, waar men het imago van de katholieke kerk belangrijker achtte dan de veiligheid van jonge kinderen.

Regisseur Tom McCarthy (The Visitor, Win Win) bespaart niet op de misdaden (die worden helder benoemd, in detail) maar vormt zijn film om een andere vraag: hoe kon het dat een gemeenschap zo hecht als die van Boston zo lang en zo consequent de andere kant op keek, van school tot rechtbank, van dagblad tot politieapparaat? En wat maakt dat een handjevol lokale journalisten die consensus in 2001 besloten te doorbreken? (Volkskrant 28 januari 2016)

“‘We moeten ons bewust zijn van hoeveel schade het heeft aangericht’”

Hoe dan?

Hoe kan dit gebeuren? Hoe kan dit gebeuren in het huis van God? Neem bijvoorbeeld de eerste aflevering waaruit blijkt dat de Broeders van Liefde (!) de ergste daders te zijn, zowel qua hoeveelheid slachtoffers als qua toegepast wreedheid, en dan druipt de hypocrisie en wrangheid van die naam af. Zij vingen notabene de allerzwaksten op en de slachtoffers waren vaak jong, erg jong.

Wat natuurlijk opvalt is de machtsmisbruik. De jongens stonden tegenover een dienaar van God. De priesters vertegenwoordigen God op aarde. Ze stonden maatschappelijk op een voetstuk. Dus voor de slachtoffers om vervolgens je verhaal te kunnen doen, dat was op alle manieren een ongelijke strijd. Het thuisfront was sowieso al een plek waar ouders ontbraken, armoede heerste of strenge (gelovige) ouders waren. De vaak meegaande/verlegen kinderen bleken een voedingsbodem te zijn waar de priesters alert op waren en misbruik van maakten. In de documentaire noemt iemand ze zelfs ‘op jacht naar een prooi’. En het meest brutale feit blijft dat ze bij menig gezin van de slachtoffers ook aan thuis kwamen, niet regelmatig maakten ze zelfs deel uit van de families.

Nieuwsbrief

Aanmelden

Eindeloos lezen

Willekeurige blog

Podcasts

Podcast website

Lyric posts

Godvergeten: de documentaire reeks

Meer over deze documentaireserie

In de eerste aflevering vertellen de overlevers hoe het misbruik begint en over de jarenlange fysieke en mentale gevolgen. Getuigen beschrijven hoe priesters en paters de zwakke en kwetsbare positie waarin de overlevers verkeerden, gebruiken om hen te domineren en te misbruiken. Ze vertellen over de schaamte, over het niet durven vertellen, over het sadisme en het mentale en fysieke misbruik, dat soms jarenlang duurde.

In de tweede aflevering staan de ouders en familieleden van de overlevers centraal. Welke signalen vingen zij en hoe gaan zij om met de wetenschap dat hun kind misbruikt werd door iemand die ze vertrouwden? Ze spreken over schuldgevoel, schaamte en hun strijd voor gerechtigheid.

In de derde aflevering is er aandacht voor Operatie Kelk: in 2010 houdt de politie huiszoekingen in het Aartsbisschoppelijk Paleis in het kader van een onderzoek naar de mogelijke doofpot van het misbruik van kinderen door priesters en paters. Omdat er toevallig een cameraploeg in de buurt is, wordt alles gefilmd. De beelden gaan de wereld rond en in België barst de bom.

In de vierde en laatste aflevering blijkt dat Operatie Kelk afloopt af met een sisser en juridisch gevolgen voor de daders onwaarschijnlijk lijken. In een ultieme poging tot gerechtigheid, hebben enkele Belgische overlevers hun hoop gevestigd op de aanklacht die ze eerder al tegen de paus in Rome hebben ingediend. Ondanks de juridische tegenslagen, blijven veel overlevers strijdvaardig, want zolang de daders vrij rondlopen en het risico bestaat dat ze nieuwe slachtoffers maken, kunnen de overlevers hun verleden niet volledig verwerken.

Regie: Ibbe Daniëls en Ingrid Schildermans
Producent: De Mensen
Omroep: KRO-NCRV (Eerder uitgezonden bij de VRT)

Waarom?

Wat valt hier nog over te zeggen? Ik ga proberen woorden te vinden bij de verschillende afleveringen (zie kader), zoals het antwoord van de Nederlandse uitzender van de documentaire:

Waarom kiest KRO-NCRV ervoor om Godvergeten uit te zenden?

Wilfred Kemp: ‘In Nederland is er gedegen onderzoek gedaan door de commissie Deetman naar seksueel misbruik in de Katholieke Kerk. Maar het is een misvatting om te denken dat het daarmee klaar is. Daar waar sprake is van machtsongelijkheid, ligt seksueel misbruik op de loer. Deze verhalen moeten daarom verteld blijven worden.

Misbruik is niet alleen iets uit het verleden. Het gevaar blijft altijd staan. Dat is de reden dat we dat deze documentaire uitzenden. Je kunt zeggen: het is voorbij, en daarmee gaan we over tot de orde van de dag en we denken er niet meer aan. Maar iedereen moet alert blijven, en zich bewust zijn van hoeveel schade seksueel misbruik aanricht bij kinderen. Dat moet er echt ingeprent zitten.’

Ik weet niet of er veel mensen zijn die denken dat het voorbij is en overgaan tot de orde van de dag, want dan heb je het leed van de slachtoffers niet begrepen. Wegkijken is sowieso geen optie, dit is ook een opdracht aan ons in de huidige (ook Protestantse) kerk. De blijvende opdracht om te werken aan veiligheid zoals bijvoorbeeld veiligekerk.nl doet. Zij hebben als missie op de site staan: Veilige Kerk helpt kerken om grensoverschrijdend gedrag binnen de kerk en huiselijk geweld te (h)erkennen, voorkomen en aan te pakken.

De volgende keer duik ik dieper in deze serie, want er is genoeg te vertellen. Over de geloofwaardigheid van de (Rooms Katholieke) kerk, over de vervlechting van kerk en staat, over het massale ‘ontdopen’ in België, over het rapport van Deetman en helaas nog veel meer

Iets meer over auteur Dick Sluiter

Dick is zo’n 40 jaar, getrouwd en vader van drie kinderen. Hij is zeer geïnteresseerd in alles wat met religie te maken heeft, van kunst tot wetenschap en van traditioneel tot postmodern.

Meer van Dick lezen

Categorieën

Geef een reactie Reactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.