De film heeft twee belangrijke thema’s die ik naast de het hoofdthema (het zwijgen van God) interessant vind en nu wil behandelen. De eerste betreft het behoud of verbergen van je geloof onder groot gevaar. Mag en kan je je geloof ontkennen en daardoor je leven behouden of moet je te allen tijde uitkomen voor je geloof en mogelijk de dood hierdoor vinden? De voorbeelden van sterven voor God als martelaren zijn iedereen bekend, de ultieme geloofsdaad wordt dit soms zelfs genoemd. Denk aan de christenen die gekruisigd of voor de wilde dieren geworpen werden ten tijden van het bewind van Romeinse keizers of een meer hedendaags voorbeeld: Cassie Bernall die ‘ja’ zei tegen de schutter van Columbine op de vraag of ze in God geloofde en werd doodgeschoten.
Maar in de film wordt de daad van (tijdelijke) ontkenning niet per se veroordeeld. Een niet te missen voorbeeld: in Japan kende men de praktijk van de fumi-e: iemand die verdacht werd een christen te zijn, moest op een beeltenis van Jezus of Maria stappen, ten teken dat men geen aanhanger was. Spoiler De priesters in de film stappen uiteindelijk ook op deze fumi-e en blijven zo in leven. Voor de Japanners betekent dit dat hun geloof gebroken is, maar de hoofdpersoon blijft in het diepste geheim christen. Dit wordt mooi weergegeven door Scorsese in de slotscene, waaruit respect, waardering en zelfs eerbied doorklinkt en geen enkele veroordeling.
Ook in de Romeinse tijden, zoals de kwestie van het Donatisme in de vroege kerkgeschiedenis, kende men deze keuzestrijd. Na een golf van christenvervolging waren enkele priesters ‘overgelopen’, naar de tradities van de Romeinen, de traditores. De vraag of zij mochten terugkeren naar de kerk nadat de vervolging was afgelopen zorgde voor een schisma (scheuring). De ene groep veroordeelde de traditores en de andere groep nam hen weer op in hun midden. Deze geloofskeuzes en de gevolgen ervan gingen klaarblijkelijk over de kern van het geloof en zorgden voor een onherstelbare breuk toentertijd.
Thematiek (2)
Het tweede thema betreft de algehele missie van de Portugese missionarissen in Japan. In het boek en film wordt duidelijk dat de westerse manier van geloven ver af staat van de Japanse cultuur. Westers christendom, in deze film het Rooms-katholicisme, is een theologie (letterlijk: godgeleerdheid, theos=God, logos=kennis), waar Japan het shintoïsme kent (grote rol voor kami, natuurgeesten, en de natuur zelf) en ook het Boeddhisme een grote rol in het dagelijks Japanse leven speelt. Dit is kort door de bocht gezegd: een clash tussen hoofd versus gevoel. Als je de Oscarwinnende animatie Spirited Away gezien, krijg je trouwens een idee en gevoel bij dit shintoïsme.
Een totaal andere cultuur hoeft een missionaris niet af te laten zien van zijn missie, dit is bijna inherent aan zijn opdracht, maar in deze film wordt duidelijk dat het christendom en zijn symbolen heel anders geïnterpreteerd worden door de Japanners. Waar de missionarissen denken het evangelie te verkondigen, blijkt de cultuur hier een eigen (foutieve?) draai aan te geven. Voorbeelden die je nu nog steeds hoort van zendelingen in bijvoorbeeld Oost Azië en Afrika. Men incorporeert eigen culturele elementen in de ‘Ware’ leer en zodoende ontstaat een andere, verwaterde vorm van christendom. Is dit te accepteren of niet? De Japanners zijn uiteindelijk zelfs tevreden met deze verwaterde vorm en de missionarissen accepteren (gedwongen) dat de Japanse cultuur geen vruchtbare bodem is gebleken.
Geef een reactie