Kerk?
Een preek naar blog van Dick – die ook met enige regelmaat voorgaat in (jeugd)diensten
We waren met de jeugddienst commissie de afgelopen jeugddienst aan het bespreken en alvast aan het vooruit kijken naar de volgende dienst. Hoe we er precies opkwamen weet ik niet meer, maar op een gegeven moment kwam de suggestie naar voren om een grote ronde knop in de zaal te zetten, dus tijdens een (jeugd-) dienst, en wanneer er dan iets onduidelijk zou zijn, dat iemand naar voren mag lopen om verduidelijking te vragen.
Wat bedoelen we met kerk?
Vragen als: “Ik snap niet wat je zegt”, “Wat betekent dat woord”, “Ja, maar…” En uit dit idee rolde als vanzelf een thema voort: snappen eigenlijk wel wat er allemaal in de kerk gebeurt?
Voordat we deze vraag gaan beantwoorden en ik ook zal uitleggen op welke manier we deze vraag gaan beantwoorden, doen we eerst even een stap terug.
We weten dat de kerk bij het christelijk geloof hoort. En toch als je het woordje ‘kerk’ opzoekt in de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV), ontdek je dat het er maar 12x in staat. In de oudere NBG-vertaling uit 1951 komt het woord ‘kerk’ helemaal niet voor.
Het Nederlandse woord ‘kerk’ komt van het Griekse woord: kyriakè. Dat betekent: van de Heer. Maar dat woord komt in het Nieuwe Testament (geschreven in het Grieks) helemaal niet voor. In de Bijbel wordt het woord ‘ekklèsia’ gebruikt, dat betekent ‘geroepenen’. Als Paulus spreekt over ‘geroepenen’, bedoelt hij de mensen die in Jezus Christus geloven. In verschillende Bijbelvertalingen wordt hiervoor het woordje ‘gemeente’ gebruikt.
In de Bijbel vind je geen teksten over een kerkgebouw, waarvoor wij het woord ‘kerk’ vaak gebruiken. Er waren nog geen speciale kerkgebouwen. De eerste christenen kwamen bij elkaar bij mensen thuis. Zo’n groep werd een huisgemeente genoemd. Wanneer Paulus over ‘ekklèsia’ spreekt, bedoelt hij vooral mensen, en niet een bepaald gebouw of een bepaalde organisatie. Dan heb ik nog twee andere punten voordat we overgaan naar de vragen.
Twee punten
Een kerk is dus meer dan het gebouw, meer dan een dienst op zondag. Maar ook, dit klinkt misschien logisch of niet, en niet onbelangrijk: kerk en geloof kunnen én staan ook los van elkaar. Ik denk dat het goed is om dat onderscheid te maken. Ik mag dan wel altijd graag de positieve kanten van de kerk benadrukken, ze bestaat immers ook al meer dan 2000 jaar (!), maar er is ook van alles op aan te merken. Er kunnen dingen in de kerk gebeuren, het gebouw of door mensen die er werkzaam zijn, waardoor mensen afhaken. Dat is begrijpelijk, maar ook als je dit achter je laat, kun je geloven. En als je Jezus volgt, dus ‘van de Heer’ bent, ben je toch ook ergens kerk.
Mensen die niet of nauwelijks in de kerk komen zullen misschien denken: waarom zou je überhaupt naar de kerk gaan? Op deze vraag zijn genoeg inhoudelijk redenen te bedenken in te brengen, zowel voor als tegen. Maar ook praktisch zijn er genoeg redenen te bedenken. Bijvoorbeeld om niet te gaan: menigeen ligt zondagochtend liever (langer) in bed of aan het strand. Dat is ook wel een herkenbare reactie, vast niet alleen voor mij, maar ongetwijfeld voor meer mensen in de kerk. De kerk speelt vermoedelijk ook niet altijd een even grote rol in iemands leven. Als je bijvoorbeeld op de middelbare school zit, zal dit een andere rol zijn dan in de periode van huisje-boompje-beestje.
“Maar het antwoord zou eigenlijk niet mogen zijn dat je het niet begrijpt. Als je iets niet begrijpt of volgt, dan verlies je je namelijk belangstelling en dat is jammer, want dan mis je ook alle goede kanten van de kerk.”
Kerkzaken begrijpelijker
Dus laten we een eerste voorzet doen om bepaalde kerkzaken wat begrijpelijker én bekend te maken, zodat je snapt wat er gebeurt of te zien is:
- De paaskaars
De aanwezigheid van God en tegelijkertijd een herinnering de vuurkolom in de woestijn, zoals die het volk voorging. Een verwijzing naar Jezus. Brand van Pasen tot en met Goede Vrijdag
- Lector
Iemand die uit de Bijbel leest tijdens de dienst
- De Bijbel
Heilige Schrift. Door God geïnspireerd, maar door mensen opgeschreven
- Het antependium
Letterlijk: voorhangsel. Oorspronkelijk de bekleding van het altaar, aan vier kanten. Nu alleen voorhangsel van het altaar, avondmaalstafel en kansel
- Liturgie
De verzamelnaam voor het geheel van woorden, gebaren, zang, handelingen en houdingen, waarin en waarmee christenen God, Christus aanbidden, dienen en vereren in een openbare eredienst. Alles waarmee je je tot God richt, maar ook ontvangt (doop, eucharistie of avondmaal). Ook de kleren, kleuren, gewaden, voorwerpen en ruimtes die hiervoor nodig zijn, rekent men tot de liturgie.
- Toga
Voor veel dominees is de toga een onderscheidend uniform. Niet om zichzelf als geleerd persoon neer te zetten, maar juist omdat zij als dienaar van God Zijn woord verkondigen. Een toga helpt hen om zich te concentreren op hun ambt en de gemeente om niet afgeleid te raken door de kleding van de dominee
- Muziek
Deze vorm van communicatie is een prachtig hulpmiddel bij onze eredienst. Velen vinden het moeilijk om hun gevoelens van aanbidding in woorden uit te drukken, maar iedereen kan zich aansluiten bij het uiten van dergelijke gevoelens via de geïnspireerde woorden van liederen. Muziek is een manier om dichter bij God te komen, zowel van ons naar Hem, als Hij naar ons. Maar ook onderlinge verbondenheid (kijk maar naar corona)
- PKN
De Nederlandse Hervormde Kerk was lange tijd één van de grote protestantse kerken in Nederland, naast de Gereformeerde Kerken in Nederland. De Nederlands Hervormde Kerk is ontstaan vanuit de Reformatie (16e eeuw). Vóór 1816 was de naam van dit kerkgenootschap de Nederduits Gereformeerde Kerk. Op 1 mei 2004 is de Nederlandse Hervormde Kerk met de Gereformeerd Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk opgegaan in het Protestantse Kerk in Nederland (PKN).
- Bidden
- Bidden is je leven in de handen leggen van iemand die groter is dan jij
- Je kan op verschillende manieren bidden: bijvoorbeeld danken en voorbede. Vragen of iemand weer beter wordt, is een voorbede.
- Je mag zoveel en zo vaak vragen wat je zelf wil…
- …maar bidden is geen garantie dat het ook gebeurt
- Je mag ook om hele aardse, materiele zaken bidden
- Bidden kan overal, er is geen verplichte houding. Duimen mag ook
- Zegen
Een zegen is het afroepen van de bescherming en liefde van God.
- Votum en groet
In het protestantisme is votum en groet de aanduiding van de zegenbede die een predikant aan het begin van een kerkdienst uitspreekt. Dit zijn gestandaardiseerde formuleringen, waarin de gemeente (bij monde van de predikant of predikante) haar vertrouwen uitspreekt in de aanwezigheid van God, en die de gemeenteleden en zichzelf de genade van God aanzeggen.
Na het votum volgt de groet, na het uitspreken van deze twee formules is de kerkdienst formeel geopend. De kerkdienst wordt afgesloten met de zegen.
- Liturgisch jaar
Liturgisch (of kerkelijk) jaar: de indeling van het jaar, met de grote kerkelijke feesten als kernen (Kerstkring en Paaskring). Het kerkelijk (of liturgisch) jaar loopt niet gelijk op met het kalenderjaar, maar begint met de eerste Adventszondag (eind november, begin december) en eindigt op de laatste zondag voor Advent. Het liturgisch jaar is niet iets wat ooit aan de tekentafel is bedacht. Het is in de loop van eeuwen langzaam maar zeker gegroeid, vanuit het gedenken van Gods grote daden van bevrijding.
- Kerkelijke kleuren
De kleuren willen de seizoenen van de kerkelijke kalender ‘kleuren’, zodat wie de kerk binnenkomt in één oogopslag ziet wat de grondtoon is van de dienst, of in welke tijd van het jaar we qua sfeer zitten. Groen is daarbij de ‘gewone’ tijd, die staat voor hoop en groei. Paars geeft uitdrukking aan ingetogenheid en waardigheid. Wit is feest zonder meer. En rood wijst op de Heilige Geest of op het martelarenbloed – beide aspecten zijn gerelateerd aan kerk zijn door de eeuwen heen en aan de oorsprong van de kerk.
Grofweg komt twee keer per jaar dezelfde kleurvolgorde terug: Advent (paars) – Kerst (wit) – Epifaniëntijd (groen) – Veertigdagentijd (paars) – Pasen (wit) – zomertijd en herfsttijd (groen). De zeldzaamste kleur is rood, die wordt in de reguliere kalender van zondagen alleen met Pinksteren gedragen.
- PX teken
Pas vanaf de 5e eeuw zien we dat jet kruis het bekendste, algemene symbool van het christendom wordt. In de 4e eeuw past dit nog niet, op dat moment is het kruis een martelwerktuig dat nog in gebruik was. Dat is voor gelovigen destijds waarschijnlijk lastig te verbinden aan hun geloof. Maar ook nadat het kruis terrein wint als symbool voor het christendom, verdwijnt het ☧- symbool niet. Het blijft samen met het Ichtus-symbool* een belangrijk teken. Het ☧-teken bestaat uit 2 Griekse letters die over elkaar zijn geplaatst, de Chi (X) en Rho (P). Het zijn de eerste twee letters van de naam Christos, wat in Grieks messias betekent. Het teken wordt wel Chi-Rho genoemd, Christogram of voluit Christusmonogram. De beeldtaal is in ieder geval duidelijk: Christus staat centraal in wat er wordt gezongen, gelezen en verkondigt.
Nieuwsbrief
Eindeloos lezen
Podcasts
-
#123 Christelijk ondernemen: hoe?
-
#122 Samen terugkijken op ons HLD kerkbezoek
-
#121 Op bezoek bij de HLD kerk in Zwolle
Lyric posts
*Ichtus
Ichthus is een Oudgrieks woord dat in het christendom een belangrijke symbolische waarde heeft gekregen, omdat de vroege christenen hier een Bijbelse boodschap in zagen. Het Ichthus-teken lijkt op een vis (omdat Ichthus letterlijk ‘vis’ betekende) en staat voor de doop, maar ook voor de bijzondere visvangst in Lukas 5: 1-11. Ichthus (ἰχθύς) is een acroniem (iedere letter is een afkorting van een woord). Die woorden tezamen vormen de zin (vertaald): Jezus Christus, Gods zoon, (en/ de) Redder.
Als afsluiter
Als afsluiter: hebben we een vermoeden van de de kerk van de toekomst? We hebben het nu voornamelijk gehad over rituelen die hun oorsprong al lang geleden hebben. De kerk is natuurlijk niet in één dag ontstaan, maar, en dat is enigszins geruststellend voor de toekomst, zal ook niet in één dag ten onder gaan. De kerk werkt dus al lang en op een manier die voor velen bekend is, maar het is wel spannend hoe het zich gaat ontwikkelen, nu dat laatste voor toekomstige generaties veel minder vanzelfsprekend is door de secularisatie, ontkerkelijking en toenemend religieus analfabetisme.
Dan wil ik wel eindigen met een vermoeden, want wat maakt een kerk een goede kerk? Dat verschilt natuurlijk in tijd en context, maar er zijn indicatoren die een goede voorspelling geven. Is de kerk een warme gemeenschap voor jong en oud, durven ze verantwoordelijkheid te nemen en door te geven aan anderen (-n generaties), beste buren voor haar wijk, stad, land en/of wereld, nemen ze de boodschap van Jezus serieus, en geven ze prioriteit aan volgende generaties en hebben ze hart voor jongeren? Als je kerk stabiel is op deze kenmerken, dan zal ze nog lang blijven bestaan (en dan is de vorm uiteindelijk minder belangrijk).
Iets meer over auteur Dick Sluiter
Categorieën
- Nadenken (48)
- Podcasts (123)
- Muziek (66)
- Film & TV (30)
- Etappes (7)
- Lijstjes (38)
- Verslag (22)
- Nadenken (oud) (199)
- Muziek (oud) (96)
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.
Geef een reactie