Skip to main content

Populair

| Dick Sluiter |
Dick opent de week met een blog over de spanning tussen populair en de ‘eigenheid’, zowel in het grote aanbod van TV series als in het (slinkende) aanbod van kerken.

Ik sprak pas met Renco over een serie. Ik had twijfels over het volgen van deze serie vanwege de populariteit. Eigenlijk was dat ook de enige reden voor het niet-volgen. Populariteit wekt vaak argwaan bij mij. Is dit terecht? Is populariteit niet gewoon een zegen of kan het ook een vloek zijn? En om de analogie met geloof te maken: hoe zit dit dan met een populaire kerk?

Op de manier waarop ik de vraag over de serie aan Renco stelde, zit ook al een antwoord op deze vraag. Nee, ik denk dat een populaire kerk niet alleen maar goed is en ik denk dat populariteit in het algemeen niet alleen maar goed is. Alain Verheij  schreef er op Lazarus laatst nog een stuk over.

 Survival of the fittest

Het gaat al jaren bergafwaarts met de ledenaantallen van de (alle) kerken in Nederland. In het geval van populaire kerken lijkt hier soms sprake van een lokale trendbreuk, maar de bezoekers en/of leden komen bijna altijd van andere (zieltogende) kerken. Het komt bijna niet voor dat nieuwe leden geen kerkelijke achtergrond hebben, de meeste bezoekers hebben een christelijke opvoeding en bijbehorende kerk als herkomst. Nieuwe leden komen dus bijna altijd van andere kerken. Waar de ene kerk groeit, krimpt of verdwijnt, in het ergste geval, de ander.

Dit lijkt een vervelend fenomeen, maar het is misschien ook wel een culturele survival of the fittest. Hoe beter je je bestaan weet aan te passen aan je veranderende leefomgeving, hoe groter de kans op overleving/overlevering. Dit is misschien een rücksichtslos visie, maar dichter bij de werkelijkheid dan we denken. Traditie alleen lijkt niet de remedie voor kerkbehoud, maar toch ook aanpassing en flexibiliteit met de hedendaagse samenleving. En een teruggang of degradatie is ook niet altijd een slecht. Afnemende populariteit kan ook tot herbezinning en herdefiniëring leiden, met nu eens de aandacht voor de inhoud in plaats van de vorm.

Eigenheid

In het geval van muziek of film wordt toenemende of plotselinge populariteit ook wel eens afgedaan als de spreekwoordelijke ondergang van de eigenzinnige artiest of regisseur in kwestie. Grotere populariteit betekent meer geld, maar betekent ook meer verwachtingen en betekent in het algemeen veiligere keuzes. Het zal niet de eerste keer zijn dat de typische ‘stempel’ of persoonlijke invalshoek van de betrokken artiest verdwijnt zodra men in de mainstream succesmolen terecht komt. Je verliest een stuk betrokkenheid controle en persoonlijke inbreng, want meer mensen bemoeien zich met het eindproduct.

Ook voor kerken geldt dit in zekere zin. Hoe meer leden, hoe meer meningen. Als je een kleine kerk vergelijk met een ranke boot ( korte onderlinge lijnen, sneller zaken geregeld krijgen, makkelijker om je koers te wijzigen), dan is een grote kerk meer een olietanker. Het is namelijk moeilijk om grote aantallen mensen dezelfde kant op te laten kijken. En raar maar waar, vrijwilligerswerk bijvoorbeeld, is in grotere kerken meer een probleem dan in kleinere kerken.

Grote ledenaantallen doet een hoge bezettingsgraad en ongekende mogelijkheden (potentieel) vermoeden, maar de anonimiteit van de massa biedt klaarblijkelijk ook een mooie kans om je verantwoordelijkheid te ontduiken. Een kleine kerk zijn is natuurlijk ook niet altijd gemakkelijk, maar de persoonlijke betrokkenheid is vaak wel groot. Ook de eigenheid van een kerk verdwijnt door deze betrokkenheid minder snel , waar een grote kerk hier meer problemen mee kan hebben, omdat je zoveel mensen onder je dak hebt.

Een te strenge definitie en identiteit van een grote  kerk sluit mogelijk een groot deel van de leden uit, dus kiest men voor een algemenere visie. Een visie die weer ten koste kan gaan van de persoonlijke betrokkenheid. Je mist bijvoorbeeld een krachtige stellingname, waar jijzelf een duidelijke mening hebt. Dit kan tot teleurstelling leiden, die je niet meteen kwijt kunt, omdat dit dus niet past binnen die algemene visie. Met persoonlijke verwijdering als mogelijk gevolg.

Karakter

Nog even over vraag omtrent de serie die ik aanhaalde in de openingsalinea; ik kies liever voor eigenzinnigheid en aandacht voor de inhoud, dan voor de vorm. Bij grotere budgetten, ook bij series, verliezen bovenstaande punten het vaak van ‘crowd-pleasing of fan service’, niet toevallig Amerikaanse begrippen, en verliest inhoud van de vorm. Liever explosies en actie, dan ellenlange karakter uitdiepingen, wat kort door de bocht geformuleerd. Ik prefereer die karakter gedreven series en een enkele keer gaat dit gepaard met populariteit, maar dit uitzonderingen op de regel.

Ook in de kerk bemerk ik een zelfde soort neiging bij mezelf; liever het persoonlijke contact en de druk van de verantwoordelijkheid, dan de massale diensten en bijbehorende anonimiteit en de grotere mogelijkheid om (sociaal) je snor te drukken. Ik ben natuurlijk niet de enige en je kunt nog talloze mensen en zaken aanwijzen die dezelfde gevoelens/neiging hebben.

Een volgende blog zal ik eens verder kijken naar deze toename van de massa en populariteit. En de beweging de andere kant op met onze hunkering naar authenticiteit, individualiteit en persoonlijke genot. En al deze zaken beïnvloeden uiteindelijk ook de manier waarop wij naar kerk en geloof kijken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Meer over Dick Sluiter

Dick is zo’n 35 jaar, getrouwd en vader van twee kinderen. Hij is zeer geïnteresseerd in alles wat met religie te maken heeft, van kunst tot wetenschap en van traditioneel tot postmodern.