Cognitieve dissonantie. Wat?

Een maand geleden schreef ik over de discussie omtrent de dividendbelasting. Twee weken terug refereerde ik er aan in mijn blog over de (eenvoudige) opdracht die Naäman kreeg van Elisa en hoe hij voornemens was er niets mee te doen. Wel eens gehoord van cognitieve dissonantie? Lees dan vooral verder.

Marketing studie

Na m’n VWO opleiding leek studeren in een stad op een universiteit me niet echt wat. Bovendien bood Hogeschool Windesheim toentertijd een soort combi-deal met de Vrije Universiteit (VU). Eerst 3 jaar HBO (commerciële economie), dan 1 jaar pre-master (marketing) en dan een jaar master (marketing). En zo geschiedde. 

De instroom in de pre-master marketing vanaf het HBO was enorm dus draaiden ze de duimschroeven flink aan. Iedereen moet een assessment doen met een bindend sutdieadvies en daarnaast was elk vak maximaal één keer te herkansen. Een onvoldoende op de herkansing? Dan kon je het volgend jaar opnieuw proberen. Ja, het was een heuse slachting.

Uitzondering op het bindende advies waren die instromers via Hogeschool Windesheim. Daar was immers op bestuurlijk niveau een ‘gentlemen’s agreement’ (die overigens van korte duur bleek). Voor mij pakte dat goed uit omdat ik een negatief studie-advies kreeg: R. Schoemaker beschikt over te weinig intrinsieke motivatie voor de studie marketing. Waarvan akte.

Cognitieve dissonantie

Van de marketingstudie heb ik genoten, vooral omdat we het als groepje ‘Windesheimers’ samen deden. Zeker, niet elk vak was even inspirerend maar toen ik gisteravond de (wiskundige) stelling van Lagrange voorbij hoorde komen veerde ik even op. Ook maakte ik kennis met het begrip ‘Cognitieve Dissonantie‘. Volgens Wikipedia:

Cognitieve dissonantie is de onaangename spanning die iemand ervaart bij tegenstrijdige overtuigingen, ideeën of opvattingen of bij handelen in strijd met de eigen overtuiging.

En alhoewel ik het niet over de hele studie zo heb ervaren; hier zit veel waarheid in hoor. Talloze keren heb ik het bij mijzelf geconstateerd. En bij anderen. In de marketing gaat het vooral om het in lijn brengen van opvattingen met het handelen (het doen van een aankoop). Ofwel: je hebt sterk de neiging om achteraf je eigen aankopen te rechtvaardigen, terwijl je soms best wel beter weet. Je handelde gewoon uit emotie, maar het geeft zoveel meer rust in het koppie als het verhaal naar jezelf en andere klópt. 

Je éérste reactie..

..is toch vaak de ‘onaangename spanning’ die je ervaart door de confrontatie met andere, tegenstrijdige opvattingen weg te nemen door gewoon de andere, tegenstrijdige opvatting te ontkennen. Laat ik bij mezelf blijven: dat is vaak míjn eerste reactie.

Dus als iemand tegen mij zegt: woojoo (*kuch*), die partij van jou (ChristenUnie) tekent maar mooi bij het kruisje van de dividendbelasting (of vul een ander voorbeeld in), dan is mijn eerste reactie “dat het waarschijnlijk veel complexer en genuanceerder is dan de media (of de persoon in kwestie) ons doet vermoeden”. Vooral complexer hoor, want dat klinkt intelligent. Als ik daar niet mee weg kom, dan nuanceer ik de scherpe randjes er af zodat er een hanteerbaar verschil overblijft tussen beide opvattingen. 

Let wel, ik doel nu vooral op de conflicten tussen opvattingen, ideeën en overtuigingen. Minder op het conflict tussen opvatting en handelen. 

Dooddoeners

Het grappige is, dat menig (al dan niet denkbeeldig) niet- of anders-gelovige ditzelfde doet bij mij. Een voorbeeld. Ik vertel dat ik een christen ben. De ander stelt vervolgens dat je als christen niet de waarheid in pacht hebt en dat de andere wereldgodsdiensten óók (tenminste deels) waar zijn. Ofwel: de zin van het leven hier op aarde en de verwachting over wat daar op volgt zijn complex. We kunnen het niet weten. Dooddoener één. 

De ander vervolgt: die Bijbel is toch ook wel tijdsgebonden en zeker niet foutloos. De culturele en tijdsgebonden invloeden zijn onmiskenbaar. Bijbelse inspiratie heeft toch tot mening exces geleid. De schandalen in de christelijke (kerk)wereld liegen er niet om. Voor je het weet heb je het christelijk geloof genuanceerd en gereduceerd tot een set algemene normen en waarden. Dooddoener twee.

Wat gij niet wilt dat u geschiedt

In deze context irriteer ik me wel eens aan complex gemaakte zaken. Of genuanceerde zaken. Mijn geloof betekent veel voor mij en complexiteit doet daar helemaal niets aan af. Het trekt me juist enorm. En dat geloof, mijn geloof en mijn overtuigingen, nuanceren tot een set algemeenheden waar elke vorm van radicaliteit uit verdwenen is, is toornen aan dat geloof zelf.

Een waardevol inzicht. En dat vanuit die marketing studie waar te weinig intrinsieke motivatie voor was. Overigens heette mijn eerste bedrijf, gestart vanuit de marketing studie met een vriend, Inzicht Marktonderzoek :)