Kijken in de Ziel

Kijken in de Ziel is afgelopen. Zes afleveringen zaten we met Coen Verbraak aan de interviewtafel te luisteren naar de verschillende voorgangers (bij gebrek aan een beter woord). Het programma kreeg veel lof toegezwaaid in verschillenden columns (trouw, nrc), maar ook wel kritiek (Lazarus).

De lof is overigens terecht; een leuke selectie gasten die alle grote vragen rond religie eens aanstipt. Noem het een korte introductiecursus in alle vertegenwoordigde stromingen.

Vermenselijking

De kritiek van Lazarus is ook wel terecht: loven wij de vermenselijking van God niet teveel? Hoe orthodoxer het geloof, hoe minder gemakkelijk we er ons mee identificeren, hoe menselijker (toleranter) het geloof hoe makkelijker de identificatie. Een voorganger die de menselijkheid van zijn/haar godsdienst onderschrijft krijgt eerder de handen op elkaar dan een religie met een God buiten bereik. Deze verhouding God versus mens ( of God als mens) is al een eeuwenoude discussie en die wordt ook in deze afleveringen natuurlijk niet opgelost. Maar zoals wel vaker met kritiek, geeft het ook wel weer ‘food for thought’.

Vergissing

In de laatste aflevering wordt aan de voorgangers gevraagd: wat als je in het hiernamaals het bij het verkeerde einde blijkt te hebben? Wat me verbaasde was dat de meeste zich in allerlei ingewikkelde bochten aan het wringen waren met antwoorden zoals: “ach, dan laten ze me vast alsnog wel binnen”etc.

Ik moest echter meteen aan de Gok van Blaise Pascal denken en de gedachten dat de meeste religies je tot een deugdzame en vriendelijke levenswijze aanzetten. Als je het onverhoopt aan het verkeerde eind zou hebben, zou dat voor je levenswandel hier op aarde niet moeten uitmaken. Je bent immers een goed leven aan het te leiden, met al dan niet een eventuele beloning in het hiernamaals in het vooruitzicht. En naast je eigen leven brengt dit vast ook goede dingen voor anderen en de wereld teweeg.

Oude christelijke termen als barmhartigheid (goed doen zonder de ander per se te kennen ) en rentmeesterschap (zorg voor de aarde als planeet) lijken me namelijk geen vervelende eigenschappen voor deze wereld. De antwoorden op dit mogelijk hiernamaals ‘vergissing’ werd nooit in dit licht gezet en men verloor daar een kans om deze mooie kanten van religie te benadrukken.

Kern

Religie wordt ook wel eens te algemeen gepresenteerd, te aards, te menselijk zo je wilt, maar raakt het toch precies de kern. In een column van Marieta van Driel naar aanleiding van de zomergast Ester Perel wordt in hele brede (algemene) termen over religie gesproken ( belonging, rituelen, waarden, identiteit), maar geven ze precies weer waar het omgaat. Inhoudelijk overeenkomstig met waar ik aan moest denken naar aanleiding van de ‘verkeerde-eind-vraag’. Een bestaan dat de moeite van het leven waard is, een leven dat als ‘vol’ wordt ervaren. Maar ook: een menselijke en aards bestaan dat in deze benadering zeer duidelijk zijn oorsprong in religie kent.

Hierbij wordt dus gesproken over God EN mens. Geen ingewikkelde antwoorden zoals de voorgangers; je kunt eigenlijk een heel simpel en duidelijk antwoord geven. Je hebt goed gehandeld voor jezelf en de wereld en uit naam van welke God maakt dan niet uit. Er is geen verkeerd einde, maar vanuit dit perspectief alleen een goed einde zou ik zeggen.