7 hoofdzonden

Er werd laatst in de zomereditie van filosofiemagazine het idee geopperd dat we allemaal wel wat braaf zijn geworden. En waarom we wel wat ijdeler, hebzuchtiger, wellustiger, jaloerser, onmatiger en bozer en trager mogen zijn. Het leek me wel aardig dit idee te ‘stelen’ en toe te passen op religieus leven. Het zijn, ook vanwege de omvang van het onderwerp, voorlopige aanzetjes; een verdere uitwerking volgt mogelijk nog in de toekomst.

Hebzucht

Het bedrijfsleven wordt vaak verweten hebzucht als belangrijkste drijfveer te hebben. Deze ondeugd is natuurlijk wat kort door de bocht. Je zult echter toch meerdere factoren nodig hebben om succes te hebben. De bakker, slager en farmaceut worden pas succesvol als ze ook: hun verstand gebruiken, geduld bewaren en bovenal zich inleven in anderen. Want op producten die niemand wil hebben, zit niemand te wachten.

En met alleen hooggeachte deugdzaamheid krijg je ook geen brood op de plank. We verwachten ons avondeten niet op grond van de welwillendheid van de bakker of slager (Adam Smith, 1776). Een christelijke ondernemer (hallo Renco) zal toch ook een beetje hebzuchtig moeten zijn om überhaupt te bestaan (of succesvol te zijn), maar dient daar dan ook meteen de maatschappij weer mee.

IJdelheid

Hierbij komt een cliché om de hoek kijken: je zult goed in je vel moeten zitten om ook anderen te kunnen helpen. Dit geldt ook voor de gelovige wat betreft zijn geloofsleven: je zult toch helder moeten hebben wat en hoe je gelooft, voordat je dit met ander kunt delen. En uiteindelijk hoop je dat deze investering in jezelf zich uit in een duidelijk geloof en zodoende elke spreekwoordelijke storm kan doorstaan. Dus investeer in jezelf, want dan ben je het meest waardevol.

Luiheid

Niets doen zonder je schuldig te voelen. Dat is niet makkelijk in een samenleving waarin calvinisme typisch Nederlands zou zijn met nadruk op arbeidsethos en starheid in principes. Maar even die pas op de plaats maken, ook in je religieuze leven, zonder echt wat te moeten van jezelf is toch belangrijk. Het laat namelijk ruimte toe die je in je drukte nooit voelde of zag. Een oefening in loslaten en relativeren. Het is ook een manier om te beschouwen op je eigen (religieuze) leven. Allemaal zaken waarin je tot nu toe alleen in je zomervakantie aan toekwam.

Jaloezie

Vaak toegepast op de liefde, maar je kunt natuurlijk ook jaloers zijn op andere levensstijlen. Een levensstijl die verschillend is van je eigen (religieuze) leven. Je bent dan misschien jaloers op de mensen die erop los leven alsof God niet bestaat (pun intended). Deze jaloezie kan je ook ten goede draaien, omdat het ook een manier kan zijn om te merken hoe blij je bent met wat je hebt. Dat klinkt tegenstrijdig, maar het is misschien te verduidelijken aan de hand van de liefde.

Als je jaloers bent omdat je vriendin veel tijd doorbrengt met bijvoorbeeld een collega, kun je deze jaloezie ook zien als het feit dat het je tenminste iets kan schelen wat de ander doet. Jaloers zijn op je vriend/vriendin betekent namelijk niet dat je meteen overstapt op een nieuwe vriend/vriendin of in ons voorbeeld op een andere levensstijl. Het doet je beseffen dat je koestert wat je hebt en dat je dit wilt behouden, anders had je wel gewoon je schouders opgehaald. Het legt vaak ook nog eens een vinger op de zere plek wat betreft jezelf en de zaken waarin het nog niet helemaal loopt en/of je tevreden bent. Zo kan jaloezie uiteindelijk ook een katalysator zijn.

Onmatigheid

De leegloop in de kerken zou wel eens mede veroorzaakt kunnen zijn door de nadruk op deze ondeugd. Gematigdheid kan namelijk naast veilig en verantwoord, ook beklemmend, saai en beperkt zijn. De ondeugd heeft ook voordelen: je laten gaan (in een roes komen) brengt ook verandering en nieuwe ideeën met zich mee. En in deze snel veranderende tijden (o.a. kerkelijk) hebben we misschien dat wel net nodig: om eens wat meer toe te laten, ons te laten inspireren, ons te laten beïnvloeden vanuit onbekende hoeken (men zegt wel eens dat in de krottenwijken van deze wereld, de religie van de toekomst te zien is. Heel interessant wat die samensmelting van culturen laat zien).

Woede

Boos worden brengt een boel energie met zich mee. Deze energie kan ons ook uit een passief leven halen en ons tot actie aanzetten. Kijk naar Black Lives Matter en #metoo, maar ook aan het pleidooi van de vloekende dominee Rikko Voorberg (De dominee leert vloeken: over woede, onmacht en daadkracht).

Lust

Onthouding ( in seks, eten enz. ) als tegenhanger van deze deugd wordt vaak geprezen en lijkt op zichzelf weer begerenswaardig. We hebben vaak bewondering voor de discipline die deze onthouding met zich mee brengt. Maar onthouding is ook onvrijheid en beneemt ons ook van ware vrijheid. Ware vrijheid, los van verwachtingen en conventies, los van elke andere reden die je kan bedenken die dromen in de weg staan. Want welke keuzes maken we eigenlijk in totale vrijheid? En wat als we deze vrijheid eens aan het werk mogen zien. Zullen de gevolgen alleen maar slecht zijn..?