Je geloof verliezen?

Renco eindigde zijn vorige blog met een citaat van Karel Smouter: “In de loop der jaren gebeurde er iets geks. Degenen die aanvankelijk het meest stellig waren in hun geloof, waren het aan het eind van hun studietijd zo goed als allemaal verloren. Terwijl zij die er het minst mee hadden, er tegenwoordig het meest uitgesproken geloofsleven op nahouden.” Vandaag weer een blog van mijn hand.

Swaab

Dit citaat deed me denken aan de ‘uitval’ van gelovigen na een studie psychologie of theologie. De geopperde verklaring hiervoor is dat meer kennis van sociaal gedrag en de Bijbel een onverenigbaar huwelijk aangaat met het persoonlijk geloof. Als we bijvoorbeeld van Dick Swaab leren dat ‘wij ons brein zijn’ en dat de angst voor de dood nu eenmaal maakt dat mensen verklaringen zoeken, dan kan je geloof zomaar verdwijnen. En de toenemende secularisatie in Nederland, geeft je ook al weinig ruggensteun wat betreft de geloofstradities.

Kerkbezoek

Een ander onderzoek wat me te binnen schoot (ik zal volgende keer bronnenonderzoek doen, beloofd ;) ging over kerkbezoek tijdens de jeugd en de mate waarin jongeren later hun geloofsleven behouden of niet. Een te streng kerkbezoek beleid van ouders (verplicht 2 keer op zondag naar de kerk), of juist een te losse aanpak van het kerkbezoek (alleen tijdens de feestdagen is goed genoeg) resulteerde in een daling van het aantal jongeren dat nog geloofde. Eens per twee weken was ook genoeg.

Motivatie

De gedachtes aan beide onderzoeken brachten mij bij de voedingsbodem waarop je latere geloofsleven, in dit geval die van je studietijd, wordt gelegd. Mijn interpretatie naar aanleiding van deze twee voorbeelden zou zijn dat een verplichtend geloof, waarbij je van je ouders (extern bepaald) naar de kerk, soos of andere kerkactiviteiten moet, minder interne motivatie kent omdat ze nu eenmaal opgelegd is. Hierdoor verwacht ik dat de jongere al lang blij is aan de verplichtingen voldaan te hebben (extern), en dan niet ook nog zelf aan de slag gaat of erg nieuwsgierig is naar meer kennis (intern) omdat de keuze niet uit de eigen motivatie voortkomt. Wat je zelf vindt of doet maakt ook niet zoveel uit, want je moet toch. Ik denk dat hier, generaliserend, wel wat voor te zeggen is.

Een verplichtend geloof heeft als groot nadeel dat, als diegene die de plicht oplegt eenmaal uit beeld verdwijnt, er een vacuüm ontstaat. Je hebt jarenlang iets gedaan wat de andere je oplegde en nu sta je er alleen voor. En dan ontstaan vanzelf de vragen: wat nu en hoe nu verder te gaan? En het allerbelangrijkste: wat vind IK er zelf eigenlijk van? Er kan in die jaren van verplichtend geloof een fundament zijn ontstaan waarop je je geloof verder kan bouwen, maar de ontstane vrijheid kan je ook de andere kant op sturen.

Flexibel

In deze plotselinge keuzevrijheid ligt het grote ‘gevaar’ denk ik. Hoe flexibel ga je vervolgens om met keuzes en veranderingen? Dit kan over kerkbezoek, taalgebruik en studentenvereniging keuze gaan, maar ook seks en drugsgebruik. Hoe verwerk je andere kennis (meer kennis zo je wilt) in je nieuwe (geloof) wereld?

Een intern gemotiveerd geloof zal zich flexibeler opstellen tegenover verandering, omdat deze waarschijnlijk met horten en stoten meegegroeid is met alle veranderingen die je als persoon sowieso doorgemaakt hebt (hallo puberteit). Zelfonderzoek in je geloofsleven legt vaak al snel alle goede en minder goede punten in je geloofsfundament bloot. De buitenwereld, in de vorm van klasgenoten, vrienden, maar ook een vriendje/vriendinnetje, heeft je geloof al talloze keren getest. En zo goed en kwaad als het kon heb je daar als gelovige een (voorlopig) antwoord op gevonden. Een verplichtend en niet intern gemotiveerd geloof zou wel eens bij de eerste de beste test ineen kunnen storten omdat het interne fundament ontbreekt.

En dan ben je misschien die fanatieke gelovige die gaat studeren en uiteindelijk zijn of haar geloof verliest.