Hoe weet je wat je weet?

Ik realiseer me dat de titel van deze blog ambitieus is, alsof ik u het antwoord ga presenteren op deze naar mijn smaak zeer complexe vraag. Afgelopen week was een drukke en volle week dus bloggen voor vrijdag 11:00 zat er helaas niet in. Het is nu zondagochtend en de rest van mijn gezin is naar de kerk. Af en toe blijf ik een zondagochtend tuis om te ontspannen, uit te rusten en, jawel, te overdenken. En dat bracht me tot deze blog met de titel: hoe weet je wat je weet?

Christendom en filosofie

Weet je nog: de blogserie over de verschillende zienswijzen op de hel? Je vindt ‘em hier (vouw de inhoudsopgave open). Vanuit Zondervan kwam een nieuw boek: Four Views On Christianity And Philosophy. Ik dacht met dezelfde voortvarendheid ook deze thematiek eens bij de kop te pakken, maar dat viel toch tegen. Ik merk dat ik helemaal niet thuis ben in deze discipline en het vocabulaire niet meester ben. Daarnaast merk ik dat sommige zinnen werkelijk de grens opzoeken van wat mijn brein kan bevatten. Diezelfde ervaring had ik in 2010 toen ik probeerde ‘Bronnen van het zelf‘ van Charles Taylor te lezen. Niettemin worstel ik mij, in tegenstelling tot de 2010 poging, nu wél door de bladzijden heen.

Vier modellen

Er is nu geen tijd en ruimte voor een verdere bespreking van deze vier zienswijzen en daarnaast heb ik het boek nog niet uit (ben bij nr. 3). Vooralsnog voel ik geen connectie met het Conflict Model (G. Oppy); het naturalistische perspectief. Het Covenant Model (K. Scott Oliphint) weet me evenmin te overtuigen omdat de Calvinistische overtuigingen van de schrijver mijn inziens een grondige analyse in de weg staan. Inmiddels ben ik dus aanbeland bij het Convergence Model (T. McGrew): “philosophy confirms Christianity and Christianity completes philosophy.” Dat lijkt vooralsnog de zienswijze die het bij mij gaat winnen, al heb ik er nog één te gaan daarna: Conformation Model (P. Moser). Wordt allicht nog vervolgd. Voor wie nu al verder wil lezen: klik.

The Liturgists

Ik ben fan van podcasts. Ik luister er velen waaronder met regelmaat The Liturgists Podcast. Een klein jaar terug schreef ik deze blog over profetisch spreken naar (oa) aanleiding van één van hun episodes. Afgelopen weekend luisterde ik tijdens het hardlopen deze episode: How Do We Know What We Know? (Epistemology). Epistemologie is een tak van de filosofie “die de aard, oorsprong, voorwaarden voor en reikwijdte van kennis en het weten onderzoekt” (bron).  Ze begonnen met een simpel voorbeeld waarin iemand de waarheid in de Bijbel wil bewijzen met bewijs uit de Bijbel. Tja, lastig.

Relativiteit

Na verloop van tijd legt Science Mike uit wat kwantummechanica (niet) is. Je luistert gemakkelijk mee vanaf dat punt in de podcast episode via deze link. Dit is interessant omdat de episode gaat over de mogelijke relativiteit van waarheid. In deze postmoderne tijd, check de blogserie van Len, lijken we meer en meer uit te gaan van: “jouw waarheid” en “mijn waarheid”. Het postmodernisme gaat er immers vanuit dat “er geen meta-standpunt bestaat dat zonder filter toegang tot de zuivere waarheid biedt.” (bron). Kortom: in deze tijd claimen dat de Bijbel van kaft tot kaft 100% waar(heid) is levert je meer dan eens gefronste wenkbrauwen op.

Maar: hoe weet je wat je weet (waar is)? Dat vind ik een interessante vraag om bij stil te staan. Hoe belangrijk vind je het om deze vraag te beantwoorden, voor zover mogelijk? Een hoe grote rol speelt het weten in jouw persoonlijk geloof? Weten kan zekerheid en houvast bieden, maar er vervolgens achter komen dat je eigenlijk niets écht wist is evenzo destructief voor je zorgvuldig geconstrueerde geloofshuis. En wat rest je dan?

Existentieel, huh?

In deze blog stel ik waarschijnlijk meer vragen dan dat ik ook maar iets lijk te geven van een antwoord. Gezien het onderwerp lijkt me dat ook niet vreemd. Ik gaf al aan dat ik niet thuis ben in de filosofie en ik maak mijzelf geen illusies over de beperkte reikwijdte van mijn kennis en brein. Richting welke kant je ook leunt, enerzijds de relatieve waarheid van het postmodernisme, anderzijds de christelijk waarheid zoals die tot ons komt in de Bijbel, één ding ontnuchtert in beide gevallen: een existentiële ervaring. Niet te verwarren met een existentiële crisis, al kan het één leiden tot het ander.

Ik noem twee voorbeelden van wat ik denk dat een existentiële ervaring is (zie je hoe ik mezelf indek ;-). Allereerst het diepe besef dat dat we sterfelijk zijn en dat ons bestaan dus eindig is. Dit besef komt veelal op rond een sterfgeval dichtbij. Onlangs overleed Harry, maar in deze podcast spreekt voormalig Emery bandlid Devin Shelton over het verlies van zijn moeder. Een verlies dat dichterbij is.

Dit diepe besef van eindigheid staat in contrast met het tweede voorbeeld dat ik wil geven. Ook Devin refereert ernaar in bovenstaande podcast. Namelijk: het diepe besef dat we onderdeel uitmaken van iets groters. We zijn een individu in een collectief dat niet toevallig bestaat, maar omdat een Maker het precies zo heeft gewild. Een godheid, voor mij God, die soeverein is over alle dingen. Science Mike ervoer dit ook en schreef er een boek over dat ik als eerstvolgende ga lezen.

De uiterwaarden

Terug naar mijn dagelijks leven. Ik mag graag hardlopen en op de racefiets zitten. Beide probeer ik eens per week te doen. Afgelopen vrijdag zat ik al voor 07:00 op de fiets vanuit Zwolle richting Hasselt. Langs het water. De hoge waterstand, de vele vogels en heerlijke stilte. Tel hier het werkelijk prachtige ochtendrood van de opkomende zon bij op en ik wordt vervuld met een gevoel van eerbied, geluk, kalmte en vertrouwen. Het gevoel dat niet alles gewoon toevallig maar ís, maar het besef, of sterker: de wetenschap, dat God bestaat, heerst en uiteindelijk alleen de titelvraag van deze blog kan beantwoorden. En intussen modderen wij zelf vol goede moed verder met deze vraag. En da’s volgens mij ook oké, mits het beantwoorden maar geen (levens)doel op zich wordt.

In het grote plaatje zijn wij allicht niet meer dan wat we zelf denken over de vissen.