Skip to main content

Helse zomer 5: antihilationism

| Renco Schoemaker |
Gevoelsmatig ‘past’ het annihilationisme zoveel beter in het kunnen bevatten van de hel. Is dat terecht?

Niet eerder miste ik een blogdatum in de ruim 3,5 jaar dat ik blog voor geloofsvoer. Maar goed, voor alles is een (eerste) tijd. Toch? :) Vandaag, in plaats van afgelopen vrijdag, ga ik verder waar ik in blog 4 ben gebleven: het annihilationisme. Nu is dat woord praktisch niet uit te spreken dus ik dacht voor de titel van deze blog het nog iets moeilijker te maken. Tegenstanders van het annihilationisme zou je antihilationisten kunnen noemen. Of zoiets. Hoe dan ook, vandaag krijgen de drie andere auteurs de kans gaten te schieten in het annihilationisme. Tast toe!

Traditionele hel

Vanuit de traditionele zienswijze op de hel draagt auteur Denny Burk zeven bezwaren aan, net zoals hij in zijn eigen hoofdstuk ook gestructureerd en puntsgewijs werkt:

  1. God’s toorn en liefde staan niet tegenover elkaar, maar zijn complementair aan elkaar.
    Deze twee eigenschappen van God tegenover elkaar ‘framen’ is niet Bijbels te onderbouwen. Ja, God is beide, maar nergens staan deze tegenover elkaar. Als God geen woede (toorn) had, zou hem dat dan wel een liefdevolle God maken? God’s woede over zonde doet ons beseffen hoe groot zijn liefde voor ons is (Romeinen 5:8).
  2. De beschrijving van de hel als vuilnisbelt schiet tekort, maar wordt gebruikt om een punt te maken.
    Stackhouse doet de beschrijving van de hel als vuilstortplaats af als metaforisch, maar gebruikt vervolgens wel dezelfde metafoor om te onderstrepen dat de hel een plaats is waar dingen vernietigd worden (en dus ophouden te bestaan). Je kan niet van twee walletjes eten.
  3. Het testende en zuiverende vuur van de hel introduceert theologische onzin.
    Het hellevuur test/oordeelt en vernietigt alles wat geen blijvende waarde heeft en het hellevuur zuivert. Maar er wordt niet gesproken over het zuiveren/louteren van de mensen die naar de hel gaan (zoals bij de vagevuur zienswijze). Dus na God’s oordeel bestaat er nog steeds zonde in de hel en dit is moeilijk te rijmen met veel Bijbelteksten (m.n. uit Openbaringen).
  4. De aantrekkingskracht van het annihilationisme maakt het nog geen waarheid.
    Toegeven, het annihilationisme lijkt zoveel ‘beter te passen’. Immers, de bestraffing is proportioneel tot de zonde (ipv eeuwigdurend). De valkuil is echter wel dat dit prettige gevoel de boventoon gaat voeren en ons blind maakt voor wat de Bijbel hier over zegt.
  5. De uitleg (exegese) bij sleutel(bijbel)teksten is nog steeds niet overtuigend.
    Het gaat hier dan vooral over de woorden ôlâm en aiõn, zie vorige blog. Er is gewoonweg geen overeenstemming over de exacte betekenis van deze woorden in deze context.
  6. De onsterfelijkheid van de ziel is geen argument tegen de opstanding van de ongelovigen.
    De traditionele zienswijze gaat er vanuit dat de ziel eeuwig blijft bestaan en dus ook eeuwig bestraft kan worden. Volgens Stackhouse is dit echter geen Bijbels uitgangspunt. Hoe dan ook, het sluit niet uit dat de (lichamelijke) opstanding van ongelovigen, om geoordeeld te worden, kan plaatsvinden.
  7. De tijdelijke duur van de zonde impliceert geen tijdelijke duur van de bestraffing.
    Dit punt is al eerder aan bod gekomen: zijn we als mensen in staat een zonde te begaan tegen God die een eeuwigdurende bestraffing rechtvaardigt? De traditionele zienswijze zegt ja (immers God is oneindig dus ook de zonde tegen hem en de bestraffing daarvoor) en het annihilationisme zegt nee (God is zoveel meer dan een mens wat een dergelijke zonde onmogelijk maakt).

Universalisme

Vanuit het universalisme komt auteur Robin Parry met heel andere tegenargumenten. In de volgende blog sta ik uitgebreid stil bij het universalisme. Hij pakt wederom de grote lijn en komt met de volgende bezwaren:

  1. Jezus en de mislukking van God?
    De kernvraag is: kan God bewerkstelligen dat iedereen uit vrije wil Jezus’ verlossing aanvaardt? Een calvinist zegt ja, een arminist zegt nee. Als God dit wel kan, waarom belanden er dan toch mensen in de hel? Als God dit niet kan, is hij dan nog wel succesvol in zijn verlangen alle dingen te herstellen? Beide zijn problematisch en het universalisme geeft, niet geheel toevallig, een bevredigender antwoord.
  2. Teveel (willen) lezen in Bijbelse beeldspraak.
    Wanneer er in de Bijbel wordt gesproken over het einde van de tijden, de hel en daaraan gekoppelde thema’s, wordt er veelvuldig gebruik gemaakt van beelden en metaforen. Vooral in het boek Openbaringen. Elk Bijbelboek heeft een bepaalde stijl en het is de vraag of je dit alles letterlijk moet nemen. Het veelgebruikte voorbeeld is hier Sodom en Gomorra.
  3. Inconsequente toepassing van het woord ‘dood’.
    Ten onrecht worden de woorden ‘dood’ en ‘niet-bestaan’ als gelijkwaardig en inwisselbaar beschouwd. Er wordt in de Bijbel echter ook gesproken over ‘half-bestaan’ (sheol/hades), en over dood zijn in zonde of in Jezus levend zijn voor God. En dit kan zowel levend als dood.

Vagevuur (purgatory)

Auteur Jerry Walls start met de opmerking dat hij vindt dat Stackhouse de Bijbelse onderbouwing op zijn zienswijze behoorlijk overschat. Temeer omdat Stackhouse de Bijbelse onderbouwing voor zijn doctrine gelijk stelt aan die van bijvoorbeeld de kruisiging, de opstanding en verlossing door genade. Nadrukkelijk krijgt Stackhouse de bewijslast op z’n schoot: immers, hij wenst af te wijken van de traditionele zienswijze. En deze ligt zeer dicht tegen de vagevuur zienswijze aan. De traditie is gemakkelijk af te doen in één zin, maar dit doet weinig recht aan de werkelijkheid. Walls heeft vooral problemen met de volgende punten:

  1. De aantrekkingskracht van het annihilationisme is vooral gebaseerd op ons gevoel dat het ‘beter past’.
    Zie hierboven en eerdere blogs.
  2. De traditionele zienswijze op de hel houdt beter rekening met het belang van vrijheid (vrije wil) en haar rol in de verlossing en zaligmaking van de mensheid.
    Dit raakt aan de eerder genoemde vraag: kan God bewerkstelligen dat iedereen uit vrije wil Jezus’ verlossing aanvaardt? Misschien is de essentie van een mens wel een eeuwigdurende relatie, positief of negatief, met de God van de liefde naar wiens voorbeeld we zijn geschapen. (Walls adviseert ons om verder te lezen in The Sickness Unto Death van de Deense filosoof Kierkegaard.)
  3. De elegantie van het annihilationisme is slechts schijn.
    Stackhouse beargumenteert dat het annihilationisme er vanuit gaat dat al het kwaad wordt vernietigd, alsof het nooit heeft bestaan (Obadja 16), en dat God’s verlangen hiermee beter wordt ‘gediend’ dat binnen de traditionele zienswijze. Immers, daarin blijft het kwaad altijd bestaan in de vorm van een eeuwigdurende bestraffing. Walls benoemt echter dat het annihilationisme  helemaal niet zo’n aantrekkelijk alternatief biedt: iedereen die in de hemel is zal (pijnlijke) herinneringen hebben aan geliefden die in de hel zijn.

Ter afsluiting

Graag sluit ik weer af met enkele observaties die bij mij zijn blijven hangen tijdens het lezen van het boek en deze blog:

  • De geschiedenis en traditie moeten we, denk ik, inderdaad niet te snel afwijzen. Het lijkt me arogant te denken dat we nu opeens in staat zijn te zien wat er écht staat, en daarmee de traditionele zienswijze afdoen als nonsens. De bewijslast komt daarmee, ben ik eens, te liggen bij degenen die een andere zienswijze aanhangen. De vraag is dan echter wel wanneer je de alternatieve zienswijze als ‘sterk genoeg’ kenmerkt. Een nogal subjectieve aangelegenheid.
  • Framing is een ‘probleem’. Door het stellen van retorische vragen of schijnbare tegenstellingen wordt je (on)bewust ‘gestimuleerd’ in een bepaalde richting te denken. Vooral rond vragen met een filosofisch karakter merk ik dit. De vrije wil is daar het voornaamste voorbeeld van. Maar daarom kan ik de insteek en structuur van het boek ‘Four Views on Hell’ ook zo waarderen; het stelt je in staat om op objectieve(re) wijze de verschillende zienswijzen te vergelijken.

Volgende keer staan we stil bij het universalisme (zoals ook auteur Rob Bell dat stiekem aanhangt ;-)

* je begrijpt dat ik deze blog natuurlijk al lang af had, maar ‘em pas wilde posten bij helse hitte

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Meer over Renco Schoemaker

Renco is ruim 35 jaar, man en vader van twee. Hij was eerder jeugdouderling in zijn gemeente in Zwolle. Hij mag graag fietsen, hardlopen, tv series kijken en bloggen. Luistert tot slot graag naar harde christelijke herrie.