Helse herfst 8: vaag vagevuur?

Oei oei, rijkelijk te laat weer; deze blog. Afgelopen week was een volle en drukke week, net als deze. Maar op maandagavond vond ik wat rust en tijd om deze blog te typen. Jullie kennen het stramien inmiddels denk ik. In deze blog behandel ik de laatste zienswijze op de hel uit het boek ‘Four Views on Hell’. Het is de ‘purgatory’, ofwel:”vagevuur zienswijze. In de volgende blog mogen de auteurs van de andere drie zienswijzen hier gaten in de schieten. In de laatste blog komt alles (hopelijk) samen. Dus dat vagevuur, is dat echt zo vaag?

Reformatie

De doctrine van het vagevuur droeg substantieel bij aan de Reformatie; de breuk tussen de gereformeerden en de rooms-katholieken. Zeker iets om nog eens over door te lezen, maar voor nu houd ik het bij deze ene zin. Die zin is nodig om de protestantse weerstand tegen de vagevuur zienswijze te begrijpen. Het is dus in tegenstelling tot de andere drie zienswijzen geen protestantse zienswijze. Auteur Jerry Walls benadrukt dat er echter wel in toenemende mate belangstelling is vanuit de protestantse hoek. Maar wat is dat vagevuur eigenlijk?

Heiliging

Een belangrijke vraag die ten grondslag ligt aan het vagevuur: hoe kan iemand die in God’s genade sterft, maar niet perfect is, de hemel binnentreden? Er staat immers geschreven in Openbaring 21:27 dat onreine zaken/mensen de stad, het nieuwe Jeruzalem als beeld van de hemel, niet zullen binnengaan. En in Hebreeën 12:14 staat een vergelijkbare tekst. Protestanten ‘lossen dit op’ door te stellen dat de zielen van gelovigen bij het sterven in één keer heilig worden gemaakt.

De ‘basics’

Walls verplaatst zich goed in zijn publiek en neemt de tijd uitgebreid toe te lichten wat het vagevuur wel en niet is. Prettig vond ik dat. Hij noemt vier belangrijke punten:

1. Het vagevuur is géén plaats van proeftijd tussen hemel en hel. Alle zielen in het vagevuur zullen vroeg of laat in de hemel eindigen, voor altijd buiten het bereik van de zonden.
2. Het vagevuur is géén tweede kans voor hen die onverzettelijk zonder belijdenis van zonde zijn gestorven. De keuze tussen God of het zelf in het moment van de dood is definitief.
3. De ziel van een persoon die berouw en inkeer toont op het moment van sterven is altijd geaccepteerd is het vagevuur.
4. Bovenstaande betekent níet dat deze persoon ‘er mee wegkomt’. De ziel wordt toegelaten in het vagevuur en zal daar verplicht het verlengde, pijnlijke proces van reiniging en heiliging moeten doormaken alvorens de ziel de hemel kan betreden. Terwijl dit proces voor het merendeel al op aarde had kunnen/moeten plaatsvinden.

Deze zienswijze verschilt van het universalisme waarin met gelooft dat uiteindelijk elke ziel in de hemel komt. Dat is hier dus niet het geval. Redding na de dood is mogelijk via een zogezegd helse reiniging en heiliging.

Tevredenstelling & heiliging

Walls zet vervolgens uiteen dat in de voorgaande eeuwen de twee aspecten tevredenstelling (satisfaction) en heiliging (sanctification) wisselend veel/weinig aandacht hebben gehad binnen de vagevuur doctrine. Over heiliging had ik het al, en met tevredenstelling wordt bedoeld dat het vagevuur ook voldoet als tevredenstelling (synoniemen) van God’s rechtvaardigheid. Walls betoogt dat de protestantse weerstand vooral geënt is op de tevredenstelling. De rooms-katholieke doctrine van boetedoening vergt, na het begaan van een zonde, drie dingen: 1) berouw, 2) biecht en 3) tevredenstelling door de straf te verdragen die de priester oplegt. Als die tevredenstelling niet of onvoldoende plaatsvindt op aarde, zal het ‘resterende deel’ moeten plaatsvinden in het vagevuur. Totdat God’s rechtvaardigheid tevreden is gesteld.

Zoek de verschillen

Daar waar heiliging vooral vooruit kijkt en een morele en spirituele transformatie boogt, kijkt tevredenstelling hoofdzakelijk achterom met als doel middels een passende bestraffing de schuld van rechtvaardigheid te voldoen. Het was vooral deze tevredenstelling die maakte dat de vagevuur doctrine tijdens de Reformatie zo nadrukkelijk werd afgewezen. Maar kan de vagevuur zienswijze wél bestaan in de ogen van de Protestant wanneer zij uitsluitend is gebaseerd op de heiliging? Walls zet in wat ik het moeilijkste hoofdstuk van het boek vond uiteen waarom hij denkt dat dit inderdaad het geval is. Hij onderkent het gebrek aan een stevige, Bijbelse onderbouwing, maar noemt toch één tekst, 1 Korintiërs 3: 11-15 waar staat (BGT):

10-11 God gaf mij een bijzondere taak: ik moest het goede nieuws, de boodschap van Christus, bekendmaken. Ik lijk dus op de bouwer die een stevig fundament legt voor het hele huis. Anderen, zoals Apollos, kregen de taak om jullie geloof sterker te maken. Zij lijken op de mensen die verder bouwen aan het huis. Maar ze moeten wel heel goed opletten hoe ze dat doen. Ze mogen het fundament niet beschadigen. Ze mogen het goede nieuws dat ik verteld heb, beslist niet veranderen! 12-15 Al ons werk zal later door God beoordeeld worden. Het zal getest worden, net zoals dingen die in het vuur getest worden. Stel dat iets gemaakt is van goud, zilver of edelstenen. Dan blijft het in het vuur bewaard, het verbrandt niet. Maar stel dat iets gemaakt is van hout, hooi of stro. Dan verbrandt het, er blijft niets van
over. Net zo zal God al ons werk beoordelen. Iemand die zijn werk goed gedaan heeft, zal door God beloond worden. Maar iemand die zijn werk slecht gedaan heeft, zal gestraft worden. Hij wordt wel gered, maar als allerlaatste.

Tja, en da’s wel een tekst waar ik zo één-twee-drie geen raad mee weet, maar ik twijfel er niet aan dat deze tekst ook in de volgende blog door de andere auteurs in een andere context wordt uitgelegd. Wordt vervolgd, zeg maar.

Arminianisme – calvinisme

En dan komen we onder leiding van Walls weer uit bij de vraag van de vrije wil. Zie ook zijn kritiek op het universalisme. Wel (arminianisme) of niet (calvinisme)? Voormalig Mars Hill pastor Mark Driscoll zeg de verschillen op rij en daar wil ik het voor nu bij laten. Ik hoop er in een latere blogpost nog eens op terug te komen.

Walls bestrijdt de protestantse notie dat heiliging op één moment in tijd kan plaatsvinden en beargumenteert aan de hand van C.S. Lewis ‘Mere Christianity’ dat een proces van heiliging veel waarschijnlijker is. En dat pijn een integraal onderdeel is van morele en spirituele transformatie in het proces van heiliging. Hij doet dit alles, naar mijn mening, op tamelijk overtuigende wijze. Wordt ons gevoel van onrechtvaardigheid, wanneer we denken aan het vagevuur, niet veroorzaakt door een onderschatting van God’s genade?

Conclusie: vagevuur als genade

Bovenstaande kop is tevens de kop van de laatste alinea uit het hoofdstuk van Walls. Hij citeert een stuk van ‘The Great Divorce’ van Lewis en concludeert dat het vagevuur alleen gewaardeerd en beoordeeld kan worden als uiting van genade die onze heiliging voltooit om deel te kunnen nemen aan de hemelse glorie. Daarmee rond ook ik deze blog af. Volgende keer staat de kritiek op het vagevuur centraal. Tot dan!