Helse zomer 7: wishfulthinking

In de vorige blog ben ik nader ingegaan op het universalisme, ofwel: God zal uiteindelijk iedereen redden. Deze zienswijze sluit het bestaan van een hel niet uit, maar gaat er daarbij wel vanuit dat ook vanuit de hel redding mogelijk is (‘post-condemnation salvation’). Vandaag het woord aan de andere drie auteurs van het boek ‘Four Views on Hell’. Wat vinden zij van het universalisme en waarom achten ze deze zienswijze onjuist? In de volgende blog behandel ik de vierde en laatste zienswijze: vagevuur (purgatory).

Traditionele zienswijze

Zoals we inmiddels gewend zijn, is auteur Denny Burk duidelijk en gestructureerd in zijn reactie op het universalisme. Hij draagt vier redenen aan waarom het universalisme niet overtuigt:

• Het schiet tekort in een aannemelijke uitleg van de tekst(en), ofwel hermeneutiek
  In de poging van Walls het ‘grotere verhaal’ te schetsen leunt hij net zo zwaar op (zorgvuldig) geselecteerde Bijbelteksten als de andere auteurs. Deze selectie is al gebaseerd op de veronderstelling van universalisme. Universalisme veronderstelt zo dus precies dat wat het probeert middels argumenten aannemelijk te maken.
• Het leunt op een onhoudbare aanname over het bestaan van zonde
  De aanname dat alle zonde, en daarmee zondaars, vernietigd moeten zijn alvorens God’s rechtvaardigheid kan ‘regeren’ is on-Bijbels. In Openbaring staan meerdere teksten die het tegendeel tonen (18:20; 19:1-2; 21: 5,8)
• Het laat nauwelijks tot geen ruimte voor de toorn van God
  Walls hangt alles op aan de liefde als karaktereigenschap van God. Zelfs God’s toorn en rechtvaardigheid zijn uitingen van zijn liefde. Maar God’s toorn is in de Bijbel niet altijd gekoppeld aan zijn liefde. We moeten gered worden van zijn toorn, lees bijvoorbeeld Romeinen 2:5 en Romeinen 5:9.
• Het maakt een speculatief argument voor verlossing na de dood
  Het argument dat redding uit de hel een verklaring is voor twee visies die in de Bijbel staan (zie één-na-laatste alinea) gaat voorbij aan de vele, vele Bijbelteksten die zeer duidelijk zijn over de finaliteit van de hel. En zonder redding na de dood valt het universalisme uit elkaar.

Annihilationisme

John Stackhouse start zijn reactie met een onderkenning van de aantrekkingskracht van het universalisme. Deze gaat echter gepaard met een tekort schietende exegesis (wederom: bijbeluitleg), zoals ook Burk in punt 1 noemde. Ook andere punten komen sterk overeen met de kritiek van Burk. Stackhouse komt met een aantal bezwaren:

• Het leunt onevenredig veel op de tekst over Sodom in Ezechiël 16:53
  Ja, hier staat inderdaad dat ook Sodom in ere hersteld wordt. Elders in de Bijbel zijn echter vele teksten te vinden waarin Sodom symbool staat voor het kwaad en de (eeuwige?) vernietiging daarvan. De hele doctrine van het universalisme ophangen aan alleen deze tekst uit Ezechiël is daarom niet overtuigend.
• Het is bijna volledig op deductieve argumenten gebaseerd en onvoldoende op Bijbelteksten
  De redenering van universalisten, waarbij ze zich richten op ‘het grote verhaal’ of ‘de rode draad’ is begrijpelijk omdat het ontbreekt aan Bijbelteksten die deze zienswijze ondersteunen. Het is een abstracte zienszwijze die abstract (en deductief) is om exact die reden.
• Het gaat voorbij aan de werkelijke betekenis van woorden als rechtvaardigheid, toorn en liefde
  Zie punt 3 in de alinea hierboven
• Redding vanuit de hel lijkt erg onwaarschijnlijk
  Zou een verblijf in de hel, en de pijniging die daarbij hoor, mensen ertoe bewegen God aan te nemen? Dit is geen hel in de betekenis van loutering (met als ‘doel’ heiliging), maar hel in de betekenis van straf. Het lijkt onwaarschijnlijk dat deze bestraffing zal leiden tot liefde jegens God.

Vagevuur (purgatory)

Tot slot mag ook Jerry Walls zijn tegenargumenten aan het papier toevertrouwen. Hij trapt af met de uitspraak dat hij denkt dat Parry het verkeerd heeft terwijl hij hoopt dat hij het bij ’t rechte eind heeft. Omdat zijn zienswijze zelf uitgaat van de mogelijkheid tot redding uit de hel, zal dit punt niet bezwaarlijk voor Walls zijn. Waar hij echter wel moeite mee heeft is, zijn (in de kern bezien) de volgende twee punten waar hij uitgebreid op ingaat:

• De vrije wil van de mensen is wel degelijk in staat God’s liefde af te wijzen
  Liefde kan nooit gedwongen, geprogrammeerd of vooraf bepaald zijn. Liefde veronderstelt vrijheid in deze context. En daarmee dus ook de vrijheid God’s liefde af te wijzen. Lees ook eens Johannes 14:23-24.
• Het argument dat iedereen rationeel gezien niet voor de hel zou kiezen is misleidend
  Deze rationele keuze ’tegen’ de hel zou iedereen maken als hij/zij over de volledige waarheid zou beschikken. In die situatie is een keuze tegen de hel de enige logische, rationele keuze. Echter, in de praktijk beschikken we niet over deze volledige waarheid. Deze dient aan ons geopenbaard te worden, en ook dat kunnen we afwijzen of, op z’n minst, frustreren. Dat brengt ons weer bij het tegenargument hierboven.

Tot slot

Allereerst de opmerking dat ik blij ben dat de serie enigszins tot z’n einde komt. Het begint meer en meer als een keurslijf te voelen terwijl dat voor mij de pret er wel een beetje vanaf haalt. Gelukkig is het stadium van tegenzin nog niet bereikt. ’t Is ook: hoe verder je in het boek komt, hoe meer (tegen)argumenten overeenkomen en hoe beter je zaken kunt plaatsen. Dat zie ik echter ook als winst en als één van de doelen van deze blogserie. Ik kan alleen maar hopen dat er bij jou ook her en der een kwartje valt.

• De kritiek van bovenstaande auteurs herken ik grotendeels bij mezelf toen ik het boek ‘Love Wins’ van Rob Bell las. Ja, universalisme is, en klinkt als, een aantrekkelijke doctrine. Eentje waar veel lastige vragen mee te beantwoorden zijn, maar die wel voorbij gaat aan vele Bijbelteksten die een heel ander beeld schetsen.
• Het idee van redding na de dood heeft wel wat wortel bij me geschoten. Als in: ik geloof dat God bij machte is ook mensen vanuit de hel te redden en in de hemel te brengen. Voor het universalisme is het bestaan hiervan een noodzakelijkheid en voor de ‘purgatory view’ het centrale punt. En toch, waarom zou God niet op een zeker moment in de tijd wél een lijn trekken? Is dit werkelijk zo onverenigbaar met zijn liefde? Eentje om nog eens over na te denken.

Volgende keer dus het vagevuur, gevolgd door de kritiek op deze zienswijze. Daarna sluit ik de serie af met een samenvattende blog waarin ik ook zelf een ‘standpunt’ hoop in te nemen. Alhoewel ik dat niet als noodzaak ervaar.